5 zasad planowania budżetowego w samorządach

Budżetowanie w samorządach rozpoczyna się już w trzecim kwartale roku kalendarzowego. Zazwyczaj jest to powtarzalny proces, ale na ogół sytuacja gospodarczo polityczna w kraju tak dynamicznie się zmienia, że zawsze uchwały budżetowe stanowią dla władz lokalnych spore wyzwanie. W poprzednich latach, były to trudności związane z pandemią, wojną w Ukrainie, czy rosnącą szybko inflacją, w tym roku, także nie brakuje trudności, jak choćby powódź w południowo zachodniej Polsce. Dodatkowymi problemami jakie mogą wpłynąć na trudności w przygotowywaniu i akceptowaniu planów finansowych są zmiany w obowiązujących przepisach, w tym dotyczące ulg w podatkach dochodowych, a także rosnące koszty usług publicznych. Jak uniknąć problemów związanych z planowaniem wydatków przez JST - podpowiadamy w artykule.

Zmiany w przepisach mogą namieszać w uchwałach budżetowych

Jednostki samorządu terytorialnego prowadzą gospodarkę finansową dysponując dochodami o zróżnicowanym charakterze. Katalog tych źródeł oraz zasady ich ustalania i gromadzenia dotychczas określała ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego – dalej: u.d.j.s.t.

Ustawa ta została uchylona nowym aktem prawnym tj. ustawą z 1.10.2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która wprowadza reformę finansowania JST. Nowa ustawa określa źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego, zasady ustalania i przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego dochodów własnych, subwencji ogólnej oraz dotacji celowych z budżetu państwa, a także zasady ustalania potrzeb finansowych jednostek samorządu terytorialnego i ich finansowania. Ustawa przesądza, że dochodami JST są dochody własne, subwencja ogólna oraz dotacje celowe (art. 3 ust.1 u.d.j.s.t.). Dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych. Ponadto, dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, a także inne środki określone w odrębnych przepisach.

W kontekście nowej regulacji warto podkreślić, że nowa ustawa o dochodach JST zmienia sposób naliczania dochodów samorządów z podatku PIT i CIT. Zamiast opierać się na podatku należnym po odliczeniu ulg, dochody te będą teraz liczone jako procent od całości dochodów podatników z terenu danej jednostki samorządu terytorialnego (JST). Dodatkowo, samorządy będą mogły partycypować w PIT pobieranym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Opracowanie projektu budżetu

Opracowanie budżetu przez organ wykonawczy wymaga dobrego przygotowania m.in. właściwego ustalenia zadań, które powinien realizować w porozumieniu z jednostkami podległymi. tego typu zadani oraz ustalenie zakresu pomocy rzeczowej i finansowej między jednostkami powinien się znaleźć w projekcie uchwały budżetowej. Następnie, po otrzymaniu materiałów od kierowników podległych jednostek organizacyjnych oraz kierowników wydziałów/referatów organ wykonawczy przystępuje do opracowania projektu uchwały budżetowej, biorąc m.in. pod uwagę procedurę uchwalania budżetu.

Projekt uchwały budżetowej sporządza zarząd jednostki samorządu terytorialnego w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy i przedkłada go organowi stanowiącemu oraz regionalnej izbie obrachunkowej. Wraz z projektem uchwały budżetowej organ wykonawczy sporządza i przedkłada organowi stanowiącemu oraz regionalnej izbie obrachunkowej projekt uchwały w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej.

Należy pamiętać, że uchwalona właśnie, zupełnie nowa ustawa o dochodach jednostek będzie miała zasadniczy wpływ na założenia do uchwały budżetowej. Nowa regulacja ma na celu wzmocnienie i stabilizację finansów lokalnych, zapewniając lepsze warunki do realizacji zadań publicznych. Zakres zmian

Założenia projektu budżetu państwa na 2025 r., które należy wziąć pod uwagę:

• planowane dochody z tytułu subwencji ogólnej wraz z poszczególnymi częściami, które powinny wynikać z informacji przekazanej przez Ministerstwo Finansów,
• dochody z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawych (za podstawę możemy przyjąć dane, które wynikają z informacji Ministerstwa Finansów),
• dane w zakresie dochodów z tytułu dotacji celowych z budżetu państwa powinny być zgodne z informacją przekazaną przez danego dysponenta środków,
• dochody własne gmin, miast i miast na prawach powiatu powinny uwzględniać m.in. podjęte uchwały rady gminy w sprawie określenia stawek podatków i opłat lokalnych,
• uchwały dotyczące zaciąganych zobowiązań,
• w gminach – uchwałę w sprawie funduszu sołeckiego.

Co powinien zawierać opracowany projekt uchwały budżetowej

Opracowany projekt uchwały budżetowej powinien zawierać zarówno obligatoryjne, jak i fakultatywne elementy uchwały. Planowane dochody jednostki samorządu terytorialnego według źródeł i działów klasyfikacji w podziale na dochody bieżące i majątkowe, w tym w szczególności z tytułu dotacji i środków na finansowanie wydatków na realizację zadań finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych.

Dochody bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowią dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi, natomiast do dochodów majątkowych zalicza się:

• dotacje i środki przeznaczone na inwestycje;
• dochody ze sprzedaży majątku;
• dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.

Budżet JST opiera się o procedurę jego tworzenia, która powinna szczegółowo regulować przebieg poszczególnych etapów tworzenia oraz określać ich przybliżony termin (zgodnie z ustawą o finansach publicznych JST są zobowiązane do przygotowania projektu budżetu na następny rok do 15 listopada, zaś 31 stycznia mija czas na podjęcie uchwały budżetowej).

Przy określaniu działów klasyfikacji stosujemy rozporządzenie Ministra Finansów z 2.03.2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

Od 1.01.2025 r. będą obowiązywały nowe rozdziały:

• 80108 Szkoły podstawowe dla dorosłych,
• 80118 Branżowe szkoły II stopnia,
• 80122 Licea ogólnokształcące dla dorosłych,
• 80154 Branżowe centra umiejętności,

Nowe brzmienie będą miały rozdziały:

• 80117 Branżowe szkoły I stopnia,
• 85205 Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej

Nowe paragrafy wydatków:

• 487 Darowizny przekazane na realizację zadań bieżących;
• 640 Darowizny przekazane na realizację zadań inwestycyjnych.

oraz nowe brzmienie paragrafu:

• 285 Wpłaty gmin na rzecz izb rolniczych w wysokości 2% uzyskanych wpływów z podatku rolnego oraz kwoty w wysokości 1,5% należnego podatku rolnego na rzecz wybranego przez podatnika podmiotu uprawnionego.

Planując wydatki bieżące i majątkowe, należy przestrzegać postanowień art. 242 u.f.p.

Deficyt w budżecie samorządu

Częstym problemem przy konstruowaniu budżetu jest ujęcie właściwe nadwyżki lub deficyt budżetu. Deficyt budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

• sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego,
• kredytów,
• pożyczek,
• prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego,
• nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych pomniejszonej o środki określone w pkt 8;
• wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, innych niż określone w pkt 5 i 8, w tym z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych;
• spłaty udzielonych pożyczek w latach ubiegłych lub środków z lokat dokonanych w latach ubiegłych;
• niewykorzystanych środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu, wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków nimi finansowanych związanych ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach oraz wynikających z rozliczenia środków określonych w art. 5 ust. 1 pkt 2 i dotacji na realizację programu, projektu lub zadania finansowanego z udziałem tych środków.

Paragrafy przychodowe

Nowym paragrafem przychodowym, który należy uwzględniać w nowych budżetach, a który będzie obowiązywał od 1.01.2025 r. - 954 Przelewy dokonane z lokat z lat ubiegłych.

Ponadto planując przychody należy pamiętać o paragrafach:

• 905 Przychody jednostek samorządu terytorialnego z niewykorzystanych środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu, wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków nimi finansowanych związanych ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach
• 906 Przychody jednostek samorządu terytorialnego z wynikających z rozliczenia środków określonych w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy i dotacji na realizację programu, projektu lub zadania finansowanego z udziałem tych środków
• 907 Przychody jednostek samorządu terytorialnego z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów oraz wyemitowanych papierów wartościowych na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań
• 950 Wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 u.f.p.
• 957 Nadwyżki z lat ubiegłych.

Przekazanie projektu uchwały budżetowej

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego w terminie do 15.11.2024 r. przedkłada projekt uchwały budżetowej na 2025 r. organowi stanowiącemu oraz regionalnej izbie obrachunkowej.

Wraz z projektem uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedkłada organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i regionalnej izbie obrachunkowej uzasadnienie do projektu uchwały budżetowej i inne materiały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej.

To, o czym trzeba pamiętać, to to, że uchwałę budżetową organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – nie później niż do 31 stycznia roku budżetowego, tj. do 31.01.2025 r.

Ewelina Majewska

Product Manager

Księgowość i Podatki w Administracji

Tagi:
• LEX Księgowość