Alimenty - co prawnik wiedzieć powinien?

Sprawy o alimenty to statystycznie najczęstsze sprawy trafiające na wokandy sądów rodzinnych. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Jak wygląda w praktyce?

Zgodnie z art. 128 k.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek ten należy do kategorii stosunków obligacyjnych i ma charakter fundamentalny z punktu widzenia istnienia rodziny i łączących jej członków więzów krwi.

Alimenty jako problem społeczny

W prezentacji załączonej do nagrania z webinaru - Sprawy o alimenty - aspekty materialnoprawne - Autorka wskazała, iż wartość niezapłaconych alimentów wynosi ok. 11 mld zł (dane Krajowego Rejestru Długów). 280 000 rodziców nie płaci na swoje dzieci (dane BIG InfoMonitor). Przeciętny dług „alimenciarza” przekroczył 40 000 zł (dane BIG InfoMonitor).

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów jest ustalana indywidualnie dla każdego dziecka i jest uzależniona od sytuacji finansowej rodziców. Oceniając możliwości spełnienia obowiązku alimentacyjnego, bierze się pod uwagę nie tylko wysokość otrzymywanych dochodów, ale i możliwości ich uzyskania.

Obowiązek alimentacyjny jest zmienny w czasie – wynika to z treści art. 135 § 1 k.r.o., zgodnie z którym zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Dorastające dziecko ma zazwyczaj większe potrzeby (chociażby pojawiają wydatki związane z edukacją). Jednocześnie w przypadku znaczącego pogorszenia się poziomu życia płacącego alimenty (np. utrata pracy), istnieje możliwość obniżenie ich wysokości w trakcie trwania obowiązku alimentacyjnego. Ponadto, należy pamiętać o zasadzie, iż poziom życia zarówno zobowiązanego, jak i uprawnionego powinien być zbliżony, nie może dojść do sytuacji, kiedy poziom życia jednej ze stron obowiązku alimentacyjnego rażąco odbiegałby od statusu drugiej strony.

Dwie kategorie dłużników

W ustawie z dnia 07.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów rozróżniono dwie kategorie osób zobowiązanych do alimentacji - a które nie realizują swoich zobowiązań:

1. dłużnika alimentacyjnego - pojęcie oznacza osobę zobowiązaną do alimentacji i mającą zaległości w regulowaniu tych zobowiązań, niezależnie od tego, czy uchybienia w realizacji tego obowiązku wynikają z przyczyn zawinionych czy niezawinionych przez dłużnika oraz niezależnie od tego, jak długi jest okres zalegania z tymi zobowiązaniami.
2. dłużnika alimentacyjnego uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych – pojęcie oznacza osobę, która w sposób świadomy i zawiniony nie realizuje swoich zobowiązań w zakresie alimentacji, a jej zaległości alimentacyjne trwają co najmniej od sześciu miesięcy (jest to typ kwalifikowany).

Co w sytuacji, w której dłużnik nie pracuje?

Podczas wywiadu alimentacyjnego jedną z najważniejszych kwestii jest ustalenie czy dłużnik alimentacyjny pracuje, czy też nie. W przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy dłużnika zobowiązuje go do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny. Dłużnik musi wywiązać się z zobowiązania nałożonego na niego w terminie nie dłuższym niż 30-dni. Gdy dłużnik zarejestruje się w urzędzie pracy, jest zobowiązany do przedłożenia organowi zaświadczenia potwierdzającego ten fakt. Natomiast jeżeli dłużnik pracuje, zostaje zobowiązany przez organ do przedłożenia umowy o pracę lub aktualnego zaświadczenia o zatrudnieniu.

Jak dochodzić swoich roszczeń w sytuacji, w której dłużnik alimentacyjny nie wywiązuje się z nałożonego na niego zobowiązania?

Jak wskazuje Joanna Hetman-Krajewska w publikacji - Alimenty. Jak dochodzić, jak się bronić? Poradnik praktyczny - Twardą ręką wobec uporczywego dłużnika. Wobec osoby uznanej decyzją uprawnionego organu (z reguły jest to ośrodek pomocy społecznej) za dłużnika alimentacyjnego uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stosowane są działania surowe, mające na celu zdopingowanie go do realizacji jego zobowiązań. W takim przypadku organ:

1. składa wniosek o ściganie za przestępstwo niealimentacji (art. 209 k.k.),
2. po uzyskaniu z centralnej ewidencji kierowców informacji, że dłużnik alimentacyjny posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat alimentów i związanej z nimi problematyki, w publikacjach w LEX znajdziesz komentarze praktyczne i szkolenia online, które kompleksowo omawiają powyższą problematykę, między innymi:

1. Sprawy o alimenty - aspekty procesowe,
2. Sprawy o alimenty - aspekty materialnoprawne,
3. Sprawy o alimenty – aspekty procesowe - odpowiedzi na pytania,
4. Sprawy o alimenty – aspekty materialnoprawne - odpowiedzi na pytania,
5. Alimenty. Wzory pism z komentarzem,
6. Alimenty. Jak dochodzić, jak się bronić? Poradnik praktyczny.

Daria Dobosz

Redakcja Publikacji Elektronicznych