Nowe prawo rodzinne w UE

2 sierpnia 2022 roku rozpoczęło się stosowanie rozporządzenia 2019/1111 o jurysdykcji, uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich, odpowiedzialności rodzicielskiej oraz uprowadzenia dziecka za granicę - w skrócie Bruksela II ter. Co reguluje ten akt?

Bruksela II ter to kompleksowy zbiór przepisów, który stanowi źródło jednolitych reguł jurysdykcyjnych w przypadku rozwodu, separacji i unieważnienia małżeństwa oraz w sprawach odnoszących się do odpowiedzialności rodzicielskiej, w których występuje aspekt międzynarodowy. Regulacje wprowadzone rozporządzeniem 2019/1111 w nowy i obszerny sposób normują niezwykle trudne sprawy dotyczące jurysdykcji w sprawach o wydanie dziecka bezprawnie uprowadzonego lub zatrzymanego w innym państwie członkowskim, oraz w sprawach o wykonanie takich orzeczeń. W komentarzu do rozporządzenia Rady (UE) 2019/1111 Autorzy kompleksowo omówili przedmiotową regulację, wskazując najważniejsze praktyczne problemy.

Jaki jest zakres zastosowania rozporządzenia 2019/1111?

Rozporządzenie 2019/1111 obejmuje dwie grupy spraw:

1.  sprawy małżeńskie dotyczące rozwodów, separacji oraz unieważniania małżeństwa;
2. sprawy z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej dotyczące przyznania, wykonywania, przekazania, pełnego lub częściowego pozbawienia odpowiedzialności rodzicielskiej.

Rozporządzenie ma zastosowanie w obrocie prawnym pomiędzy wszystkimi Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, z wyjątkiem Danii.

Jaki jest cel rozporządzenia?

Rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111 zawiera nowe, obszerne przepisy dotyczące uprowadzenia dziecka za granicę, które stanowią uzupełnienie regulacji Konwencji haskiej z 1980 r., odnoszącej się do orzeczeń nakazujących powrót dziecka do kraju jego pochodzenia.

Jednym z najważniejszych celów rozporządzenia jest zapewnienie skutecznej ochrony dzieciom i ich rodzicom uwikłanym w transgraniczne spory z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej. Sprawy takie mogą, przykładowo dotyczyć: pieczy, prawa do osobistej styczności z dzieckiem oraz uprowadzenia dziecka. Dobro małoletniego dziecka w tych przypadkach ma charakter nadrzędny.

Ponadto, rozporządzenie ma na celu przyspieszenie procedur, z uwagi na konieczność niezwłocznego zapewnienia ochrony dobra dziecka w wielu z zaistniałych okoliczności.

Skąd te zmiany?

Powodem zmian jest przede wszystkim wciąż rosnąca liczba przypadków, w których jeden rodzic wyjeżdża z dzieckiem z kraju stałego pobytu bez zgody drugiego.

Jako rozwiązanie powyższego przyjęto:

1. usprawnioną procedurę powrotu w przypadkach dotyczących uprowadzenia dziecka, poprzez wprowadzenie wyraźnych terminów służących szybkiemu rozstrzygnięciu spraw, tj. Sądy I i II instancji będą musiały wydawać orzeczenia w terminie sześciu tygodni;
2. wyeliminowanie konieczności przeprowadzenia procedury exequatur,czyli orzeczenia dotyczące prawa do kontaktów z dzieckiem oraz orzeczenia dotyczące powrotu dziecka, uznaje się i wykonuje w innych Państwach Członkowskich bez potrzeby stwierdzenia wykonalności, jeżeli takie orzeczenie uzyskało świadectwo w Państwie Członkowskim pochodzenia.
3. jaśniejsze przepisy dotyczące umieszczenia dzieci w innym państwie członkowskim, w tym potrzeby uzyskania zgody we wszystkich sytuacjach, z wyjątkiem gdy dziecko ma zostać umieszczone u jednego z rodziców.

Co jeszcze się zmieniło?

 Regulacje wprowadzone rozporządzeniem 2019/1111 przewidują również między innymi:

1. możliwość wysłuchania dzieci w trakcie postępowania, które ich dotyczy;
2. uproszczony obieg orzeczeń, dokumentów urzędowych i określonych porozumień w UE poprzez zastosowanie przepisów dotyczących uznawania i wykonywania w innych państwach członkowskich;
3. lepszą współpracę organów centralnych różnych państw członkowskich i sądów, przy jednoczesnym poszanowaniu praw stron i poufności.

Wprowadzone nowe reguły i mechanizmy mają na celu zapewnienie ochrony najlepiej pojętego interesu dziecka. Jednocześnie należy zauważyć, że mechanizmy proceduralne wprowadzone rozporządzeniem Bruksela II ter wzmacniają europejską przestrzeń sprawiedliwości oraz wdrażają pogłębioną współpracę i współdziałanie pomiędzy sądami różnych państw członkowskich. Zapraszam do zapoznania się z nagraniem ze szkolenia, w którym to Autor kompleksowo omówił powyższe zmiany.