1 kwietnia 2023 roku do ustawy o podatku od towarów i usług na jakiś czas powrócił mechanizm odwrotnego obciążenia. Regulacje dotyczą jednak lokalnego rynku energii elektrycznej, gazu oraz praw do emisji CO₂. To przełomowy powrót do mechanizmu, który jeszcze w 2019 roku uznano za niewystarczający środek w zwalczaniu oszustw podatkowych.

Mechanizm odwrotnego obciążenia (OO) jest w Polsce doskonale znany. Długo obowiązywał jako główne rozwiązanie, które miało na celu zapobieganie nadużyciom podatkowym. W 2019 r. mechanizm ten został jednak zlikwidowany. Zastąpił go wówczas mechanizm podzielonej płatności (z ang. split payment). 1 kwietnia 2023 roku odwrotne obciążenie wróciło. Dotyczy jednak ściśle określonego, regulowanego rynku energii, gazu oraz praw do emisji CO2.

Warunki stosowania OO

Od 1 kwietnia 2023 r. w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług obowiązują art. 145e-145k określające czasowe odwrotne obciążenie podatkiem gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Przepisy te mają zastosowanie, jeżeli spełnione są określone warunki, tj.:

- nabywcą jest podatnik, którego główna działalność w odniesieniu do nabywania gazu lub energii elektrycznej polega na ich odprzedaży,

- jego własne zużycie tych towarów jest nieznaczne oraz

- dostawa tych towarów lub świadczenie tych usług są dokonywane w ramach transakcji zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na giełdzie towarowej, rynku regulowanym lub OTF (dotyczy to więc niejako obrotu giełdowego).

Zdaniem doradcy podatkowego Radosława Kowalskiego wyrażonym w odpowiedzi na pytanie Użytkownika LEX Księgowość: skoro zatem odwrotne obciążenie ma dotyczyć "obrotu giełdowego" to, przesłanka taka nie występuje w przypadku relacji prosument – dostawca energii."

Wszystkie warunki (i te podmiotowe i te przedmiotowe) szczegółowo opisuje doradca podatkowy Agnieszka Wesołowska w komentarzu praktycznym pt.: Odwrotne obciążenie w podatku VAT dla energii, gazu oraz praw do emisji CO2.

Autorka komentarza podkreśla, że podatnicy stosujący odwrotne obciążenie powinni posługiwać się zasadami należytej staranności oraz racjonalnej wykładni dokonując oceny swoich kontrahentów pamiętając przy tym jednak, że kontrahent powinien posiadać jeden status podatkowy dla dokonywanych przez siebie transakcji. W praktyce oznacza, że ocena powinna być dokonana jednoznacznie: transakcja podlega bądź też nie podlega mechanizmowi odwrotnego obciążenia i nie może mieć charakteru mieszanego.

Odwrotne obciążenie w JPK

Sprzedaż (objęta odwrotnym obciążeniem w VAT) gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych wykazuje się w polach K_31, K_32, P_31 i P_32. W przypadku sprzedaży w polach K_31 i P_31 należy wykazać "0.00".

Zobacz więcej w odpowiedzi na pytanie pt.: W jakich pozycjach pliku JPK_V7M wykazać sprzedaż gazu, energii elektrycznej oraz uprawnień do emisji gazów cieplarnianych? , którego autorem jest Karol Różycki, pracownik Izby Skarbowej w Poznaniu.

Ograniczony zakres stosowania MPP

Wraz z wejściem w życie czasowego mechanizmu odwrotnego obciążenia znacząco ograniczony został zakres stosowania mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do transakcji dotyczących praw do emisji gazów cieplarnianych. Mechanizm ten znajduje zastosowanie tylko do transakcji dokonywanych pomiędzy podatnikami podatku VAT na rynku nieregulowanym, pozagiełdowym. Jak podkreśla doradca podatkowy Agnieszka Wesołowska wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia w tym zakresie stanowi jednocześnie początek dualizmu zasad rozliczania transakcji dotyczących praw do emisji gazów cieplarnianych

Zadowolony rynek

Wprowadzenie czasowego odwrotnego obciążenia, dla ściśle określonego katalogu transakcji dokonywanych na rynku regulowanym, należy uznać na pozytywny odzew prawodawcy na sytuację. Jak wskazała doradca podatkowy Agnieszka Wesołowska powrót odwrotnego obciążenia jest odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku, dotkniętego kryzysem pandemicznym oraz wojną w Ukrainie. Także uczestnicy rynku hurtowego przyjęli tą regulację z pełną aprobatą. W trakcie prac legislacyjnych w Senacie pojawiła się opinia właściwych dla branży towarzystw wskazująca, że wdrożenie mechanizmu odwrotnego obciążenia dla transakcji zawieranych na rynku regulowanym, których przedmiotem jest energia elektryczna, gaz i uprawnienia do emisji CO₂ istotnie przyczyni się do optymalizacji handlu, ograniczenia kosztów uczestników rynku przenoszonych w cenie towarów na konsumentów i podniesienia konkurencyjności krajowego rynku w stosunku do rynków europejskich. Dodatkowo również będzie jednym z elementów sprzyjających rozwojowi krajowego rynku energii, gazu i uprawnień do emisji CO₂.

Na 2 lata, z nadzieją na dłużej

Na wzór unijnych rozwiązań wynikających z przepisów Dyrektywy 112, mechanizm odwrotnego obciążenia wprowadzony został na określony czas, tj. do 28 lutego 2025 r. Branża ma nadzieję, że w ślad za unijnym ustawodawstwem, okres obowiązywania będzie wydłużany.

Doradca podatkowy Agnieszka Wesołowska przekonuje, aby śledzić losy tej instytucji, przede wszystkim z uwagi na możliwe poszerzenie jej, w ślad za ustawodawstwami innych państw unijnych, na cały lokalny rynek hurtowy energii, gazu oraz praw od emisji.

Michał Malinowski

senior product manager Księgowość i Podatki

Tagi:
• LEX Księgowość