Dział spadku sprzeczny za zasadami współżycia społecznego?

Nie ma pełnej zgody co do tego, czy wniosek o dział spadku można oceniać pod kątem zasad współżycia społecznego? Czy zasadę, zgodnie z którą, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego można odnieść do postępowania o działu spadku?

W linii orzeczniczej "Dopuszczalność stosowania art. 5 k.c. w sprawie o zniesienie współwłasności lub dział spadku", T. Partyk analizuje to zagadnienie pod kątem stanowisk sądów.

Jaki jest cel postępowania działowego?

Przypomnijmy, że podstawowym celem postępowania działowego jest doprowadzenie do tego, aby między współspadkobiercami przestała istnieć wspólność wynikająca z dziedziczenia. Dlatego koniecznym i wystarczającym rozstrzygnięciem jest ustalenie i przyznanie poszczególnym spadkobiercom należnych im sched spadkowych.

Na czym polega różnica w stanowiskach sądów?

Autor linii orzeczniczej wskazuje, że sądy prezentuje dwa sprzeczne ze sobą podejścia. Zdaniem części z nich, klauzulę nadużycia prawa podmiotowego można stosować do wniosku o dział spadku, aczkolwiek muszą zajść wyjątkowe okoliczności.

Zdaniem pozostałych sądów, oddalenie wniosku o dział spadku z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego jest niedopuszczalne.

Odpowiedzi na pytania:

• jakimi argumentami posługują się sądy na poparcie poszczególnych stanowisk?
• który z poglądów obecnie wydaje się przeważać?

znajdziemy we wspomnianej linii orzeczniczej "Dopuszczalność stosowania art. 5 k.c. w sprawie o zniesienie współwłasności lub dział spadku".

Czym są zasady współżycia społecznego?

Mówiąc o potencjalnej sprzeczności wniosku o dział spadku z zasadami współżycia społecznego, należy wyjaśnić czym one są. W orzecznictwie przyjmuje się, że klauzule generalne odsyłające do zasad współżycia społecznego postrzegać należy jako odwołanie się do idei słuszności w prawie i do wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie jako obowiązujące w stosunkach interpersonalnych. Poprzez zasady współżycia społecznego należy rozumieć zatem podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania.

Skąd tak dużo problemów w sprawach działowych?

Sprawy działowe są to sprawy trudne zarówno pod względem faktycznym, jak i prawnym. Stopień trudności tych spraw uzależniony jest w znacznej mierze zarówno od:

• ilości oraz rodzaju dzielonych składników,
• stanowisk uczestników postępowania,
• jak i od zgłoszonych przezeń, obok żądania głównego (zniesienia współwłasności rzeczy, zniesienia wspólności majątku spadkowego, zniesienia ułamkowej wspólności majątkowej małżeńskiej), żądań dodatkowych, które mogą być dochodzone tylko w toku tych postępowań.

Zobacz więcej w: "Metodyka pracy sędziego w sprawach działowych".

Wojciech Kowalski
product manager Działu Legal