Jak uchylić się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, tak jak każde oświadczenie woli, może być dotknięte wadą. Kodeks cywilny w art. 1019 daje możliwość uchylenia się od skutków prawnych takiego oświadczenia, jeśli zostało ono złożone pod wpływem błędu lub groźby. Procedura postępowania w tej sprawie budzi jednak wiele pytań i wątpliwości, na które ustawa nie daje jasnych odpowiedzi, trzeba ich więc szukać w orzecznictwie.
Jak rozumieć jednoczesność oświadczeń?
Art. 1019 k.c. nie wyjaśnia dokładnie, w jakim trybie powinno być przeprowadzone postępowanie w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, więc judykatura sama musiała wyrobić sobie w tej sprawie pogląd. Od początku nie budziło większych wątpliwości stanowisko, że wnioskodawca powinien złożyć dwa oświadczenia - wniosek o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku oraz oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku - i muszą być one złożone jednocześnie. Czy to oznacza, że oba oświadczenia muszą być złożone w tym samym momencie?
Otóż nie - w orzecznictwie dominuje stanowisko, że jednoczesność obu oświadczeń zachodzi również w sytuacji, gdy oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostaje złożone do czasu zakończenia postępowania o uchylenie się od skutków przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Więcej na ten temat w linii orzeczniczej Tryb postępowania w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Roczny termin, czyli kiedy złożyć wniosek?
Kontrowersje wywołuje również pytanie, kiedy wniosek o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinien być złożony, by został uznany za wniesiony w terminie. Zgodnie z art. 88 k.c. uprawnienie do uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli wygasa z upływem roku od momentu wykrycia błędu, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. Czy to oznacza, że w ciągu tego roku musi nastąpić odebranie oświadczenia przez sąd?
Niekoniecznie. Zgodnie z dominującym w orzecznictwie poglądem, roczny termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem wnioskodawca złoży w sądzie pismo zawierające żądanie odebrania od niego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia co do przyjęcia spadku. Data, kiedy sąd odbierze to oświadczenie, dla zachowania wspomnianego terminu pozostaje nieistotna.
Więcej w linii orzeczniczej Termin do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Przed sądem, czyli jak dokładnie?
Z art. 1019 § 1 pkt 1 k.c. wynika, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku lub jego niezłożenia oraz oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być złożone przed sądem. Jak jednak należy pojęcie „przed sądem” w tym przypadku interpretować?
Część sądów prezentuje stanowisko, że oznacza ono, że oba wskazane wyżej oświadczenia mogą być złożone tylko do protokołu przed sądem. Większe poparcie ma jednak pogląd, zgodnie z którym oba oświadczenia można złożyć zarówno przed sądem, jak i w formie pisemnej z podpisem poświadczonym przez sąd.
Przykłady orzeczeń wspierających oba poglądy można znaleźć TUTAJ.
Eliza Wasińska
product manager działu Legal