Czym są klauzule ryzyka kursowego w umowach frankowych?
Klauzula ryzyka kursowego to występująca w umowach frankowych klauzula, która rozkłada ryzyko związane ze zmianą kursu waluty pomiędzy strony umowy. Często za jej pomocą, w sposób ukryty zostały przekierowane na konsumenta ryzyka, poprzez wadliwe przedstawienie kredytobiorcy potencjalnych zmian w wartości franka szwajcarskiego.
Problematyka ryzyka kursowego tkwi we wskazaniu jednoznacznych cech tego terminu. Z czasem jednak, Trybunał wypracował szereg charakterystycznych dla niego przymiotów i wskazał, że może ono przejawiać się na wielu płaszczyznach, tym samym wpływając na ocenę prawną umowy. Źródłem może być niewłaściwy rozkład ryzyka pomiędzy strony, przejrzystość umowy czy dopełnienie obwiązków informacyjnych przez przedsiębiorcę. Kwestia klauzul ryzyka kursowego została również poruszona w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W przełomowym wyroku z 3 lutego 2022 r. II CSKP 415/22, zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału, SN uznał klauzule waloryzacyjne, pojawiające się
w umowach frankowych za abuzywne.
Na czym polega rewolucyjność wyroku Sądu Najwyższego?
Sąd Najwyższy w wyroku II CSKP 415/22 wskazał, na czym polega abuzywność klauzul, które zawarte były w umowach frankowych. Pomimo, że określały one główny cel umowny, nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, zatem mogły zostać poddane kontroli sądowej. Jednoznaczność w tym przypadku oznacza należyte poinformowanie konsumenta o potencjalnych ryzykach i konsekwencjach ekonomicznych wiążących się z wahaniami kursu waluty. Co istotne, właściwe zrozumienie zapisów umownych zarówno na poziomie językowym jak i formalnym przez przeciętnego kredytobiorcę jest obiektywnym kryterium, stanowiącym podstawę do skontrolowania umowy. Łukasz Węgrzynowski w komentarzu praktycznym "Klauzula ryzyka kursowego w wyroku SN II CSKP 415/22 z dnia 3 lutego 2022r." w sposób dogłębny przedstawia przedmiotowy wyrok, a także omawia wypracowaną przez TSUE linię orzeczniczą.
Na jakiej podstawie klauzule mogą zostać poddane kontroli?
Zdaniem SN, podstawą prawną dla kontoli klauzul abuzywnych występujących w umowach frankowych jest art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ustanawia on warunek konieczny - ocena postanowienia umownego dotyczącego głównego przedmiotu umowy jest dopuszczalna, jeśli nie zostało ono sformułowane prostym i zrozumiałym językiem. Odnosi się to, do wspomnianego wcześniej kryterium przeciętnego konsumenta. Ponadto, dyrektywa ta ustanawia system ochrony konsumenta - jego podstawą jest uznanie go za stronę słabszą od przedsiębiorcy, przede wszystkim z uwagi na stopień poinformowania, dlatego to właśnie na stronie silniejszej ciąży obowiązek poinformowania o ryzykach czy ciężar dowodu w przypadku naruszenia art. 4 ust. 2 dyrektywy. Z kolei najnowsze orzecznictwo TSUE wskazuje nie tylko na art. 4 ust. 2, ale również art. 5 i art. 3 tej samej dyrektywy.
Co w sytuacji, gdy klauzula zostanie uznana za niedozwoloną?
Ocena klauzuli ryzyka kursowego jako abuzywną, skutkuje nieważnością umowy. Z uwagi na charakter tych klauzul - ustanawiają one główny cel umowny - uznanie ich za nieważne podważa cały byt prawny zawartej umowy. Nie może ona skutecznie obowiązywać, gdy zostanie pozbawiona postanowienia regulującego wysokość zobowiązania każdej ze stron - w związku z tym, w pozostałym zakresie, mimo tego iż pozostałe postanowienia nie są niedozwolone, umowa nie może skutecznie obowiązywać ponieważ niemożliwym jest jej utrzymanie oraz wykonanie
Redakcja Publikacji Elektronicznych