Wieczyste użytkowanie i trwały zarząd nieruchomości w jednostce samorządowej

Trwały zarząd to szczególna forma władania nieruchomością stanowiącą własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, ustanowiona na rzecz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Jest to prawo do korzystania z nieruchomości oraz jej zarządzania w granicach określonych decyzją administracyjną. Drugą formą władania nieruchomościami przez jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej jest użytkowanie wieczyste. W praktyce może jednak pojawić się wiele pytań o to, jak powinny wyglądać procedury ustanowienia obydwu tych form gospodarowania mieniem w jednostkach.

1. Podstawy prawne przekazywania mienia w zarząd lub użytkowanie wieczyste

Normy prawne obowiązujące jednostki budżetowe, precyzują, że z uwagi na brak osobowości prawnej jednostki budżetowe (nieposiadające osobowości prawnej) nie mogą być właścicielami nieruchomości. Z tego względu ustawodawca uregulował prawa i obowiązki władającego nieruchomością (czyli jednostki budżetowej), głównie w konsekwencji określenia zakresu odpowiedzialności jednostki budżetowej wobec organu administracji publicznej lub kierownika jednostki – właściciela środka trwałego.

Szczególne zasady rachunkowości, wynikające z rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z 13.09.2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej – dalej r.w.s.r.b., wskazują, że w jednostkach budżetowych pod pojęciem środków trwałych rozumie się środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości, – dalej u.o.r., w tym także środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, otrzymane przez jednostkę budżetową w zarząd lub użytkowanie i przeznaczone na potrzeby tej jednostki. Oznacza to w praktyce, że jednostki budżetowe uznają za środki trwałe przekazane im przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego nieruchomości w trwały zarząd oraz ruchomości w nieodpłatne użytkowanie. Jednostki budżetowe mogą takimi środkami trwałymi dysponować przez cały czas funkcjonowania jednostki, aż do momentu podjęcia decyzji o określonym sposobie ich zagospodarowania - likwidacji środków trwałych, sprzedaży, nieodpłatnym przekazaniu.

2. Porównanie trwałego zarządu i użytkowania wieczystego

Jest kilka istotnych czynników odróżniających te dwie formy

3. Uprawnienia i obowiązki jednostek w trwałym zarządzie

Jednostka organizacyjna posiadająca trwały zarząd ma prawo do:

• korzystania z nieruchomości w zakresie wynikającym z jej przeznaczenia,
• prowadzenia inwestycji i remontów,
• uzyskiwania dochodów z nieruchomości (w ramach przyjętej działalności),
• oddawania nieruchomości w dzierżawę, najem lub użyczenie, pod warunkiem uzyskania zgody właściwego organu.

Obowiązki obejmują m.in.:

• utrzymanie nieruchomości w należytym stanie technicznym,
• przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących zagospodarowania przestrzennego,
• ponoszenie opłat związanych z użytkowaniem nieruchomości, takich jak podatek od nieruchomości i opłata roczna z tytułu trwałego zarządu.

4. Wygaśnięcie trwałego zarządu a przekształcenie jednostki

Jeżeli jednostka organizacyjna sprawująca trwały zarząd nieruchomości zostanie zlikwidowana, sytuacja taka powoduje wygaszenie trwałego zarządu. Nieco inaczej jednak wygląda sytuacja, kiedy likwidacja jednostki organizacyjnej następuje w wyniku przekształceń organizacyjnych. Wówczas właściwy organ orzeka o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej jednostce organizacyjnej. Może również orzec o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej jednostce organizacyjnej z równoczesnym ustanowieniem trwałego zarządu na rzecz jednostek organizacyjnych utworzonych w wyniku tych przekształceń lub na rzecz jednostek przejmujących zadania jednostki likwidowanej.

5. Wieczyste użytkowanie

Drugą formą władania nieruchomościami przez jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej jest użytkowanie wieczyste. Zasady regulujące użytkowanie wieczyste wynikają z przepisów ustawy z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny– dalej k.c.

Zgodnie z art. 232 k.c. grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, a położone w granicach administracyjnych miast, oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków, mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.

Przeniesienie własności nieruchomości gruntowej oddanej w wieczyste użytkowanie może być dokonane na podstawie umowy pomiędzy Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego oraz pomiędzy poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego, za powiadomieniem użytkownika wieczystego nieruchomości.

Ewelina Majewska

Product Manager

Księgowość i Podatki w Administracji

Tagi:
• LEX Księgowość