Gdzie kończy się wolność a zaczyna nienawiść
W ostatnich latach mowa nienawiści stała się elementem wielu opracowań naukowych, popularno naukowych oraz dyskusji prowadzonych w zaciszu domowym. Z uwagi na fakt, że jest to temat obarczony ładunkiem emocjonalnym i własnymi przekonaniami społeczno-politycznymi często trudno określić, gdzie kończy się wolność słowa a zaczyna mowa nienawiści.
Zarówno w prawie polskim jak i unijnym nie istnieje obecnie definicja legalna mowy nienawiści. Nie zawierają jej również powszechnie obowiązujące akty prawa międzynarodowego. Zdefiniowania i rozważań nad zagadnieniem w kontekście wolności słowa podjął się Tomasz Bojanowski opierając swój wywód na aktach prawa międzynarodowego typu soft law, orzecznictwie oraz doktrynie.
Krótka historia i próba zdefiniowania mowy nienawiści
Zjawisko mowy nienawiści swoistego znaczenia zaczęło nabierać już w XIX i XX wieku czego przykładem jest, np. antysemicka propaganda. Należy jednak wskazać, że największe nasilenie jej występowania pojawiło się wraz z rozwojem internetu i portali społecznościowych. Od tego momentu mowa nienawiści jest stałym elementem debaty publicznej na każdym szczeblu.
Z punktu widzenia prawa karnego w wyjaśnianiu pojęcia mowy nienawiści istotne jest stanowisko Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Definiowanie problemu na podstawie orzecznictwa może jednak ulec zmianie na skutek jego dalszego rozwoju. Również w kilku dokumentach międzynarodowych podjęto wysiłek nadania jednolitego znaczenia temu terminowi. Finalnie żaden z powyższych tej definicji nie zawiera. Należy jednak wskazać, że próby precyzowania pojęcia znalazły się między innymi w Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy, według której „mowa nienawiści obejmuje wszelkie formy wypowiedzi, które szerzą, propagują czy usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne nienawiści bazujące na nietolerancji.
Międzynarodowe i krajowe standardy wolności słowa w kontekście mowy nienawiści
Na wolność słowa składają się trzy podstawowe wolności, jak wskazuje doktryna są to: wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Nie mniej należy wskazać, że wolność słowa nie jest wartością absolutną i może zostać w pewnych kwestiach ograniczona. Powstaje pytanie, czy są sytuacje w których musi być ona bezwzględnie ograniczona? Czy mowa nienawiści jest jednym z powodów do ograniczenia takiej wolności?
W debacie publicznej zdania na ten temat są podzielone. Z jednej strony są zwolennicy penalizacji każdej oznaki mowy nienawiści, z drugiej zaś osoby, które postulują o jej kompletną depenalizację.
Mowa nienawiści w aspekcie prawnokarnym
Artykuł Tomasza Bojanowskiego Wybrane prawnokarne aspekty mowy nienawiści w kontekście standardów ochrony wolności słowa szeroko omawia problematykę zjawiska, w tym kwestie takie jak stanowiska organów międzynarodowych, aspekty socjologiczne i doktrynalne. Kluczowym punktem wywodu jest natomiast analiza aktualnego ustawodawstwa karnego dotyczącego mowy nienawiści w aspekcie wolności słowa.
Młodszy Redaktor