Możliwość ubiegania się o odszkodowanie od Skarbu Państwa za szkody powstałe w czasie epidemii
Czy pomimo niewprowadzenia przez rząd stanu klęski żywiołowej istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa za szkody spowodowane epidemią koronawirusa? Czy istnieją ku temu podstawy prawne?
Stan nadzwyczajny i co dalej?
Gdyby rząd zdecydował się wprowadzić stan nadzwyczajny w postaci stanu klęski żywiołowej podstawą ubiegania się o odszkodowanie byłaby ustawa o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Jednak stanu klęski żywiołowej nie ma i na pewno już nie zostanie on wprowadzony w związku z epidemią koronawirusa.
Jaka jest więc możliwość ubiegania się o odszkodowanie za szkody legalne i nielegalne spowodowane działaniem bądź zaniechaniem Skarbu Państwa lub innych organów władzy państwowej?
Kodeks cywilny jako podstawa o ubieganie się o odszkodowanie
Rozwiązania zawarte w Kodeksie Cywilnym dają możliwość ubiegania się o odszkodowanie zarówno przedsiębiorcom, jak i osobom fizycznym. Regulacje zawarte w art. 417 - art. 417[2] k.c. wyróżniają różne rodzaje odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną.
Można wyróżnić następujące rodzaje odpowiedzialności:
- odpowiedzialność na zasadzie słuszności za zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej - np. szkody poniesione przez pracownika służby zdrowia w związku z jego delegowaniem do walki z epidemią COVID-19;
- odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej - np. nieudzielenie pomocy przez lekarza pacjentowi znajdującemu się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia, zawinione nieprzeprowadzenie diagnostyki czy opóźnione rozpoczęcie leczenia;
- odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą;
- odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji - np. niezgodne z prawem ukaranie grzywną przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego;
- odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na niewydaniu orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa - np. nie wydanie przez wojewodę decyzji w sprawie odszkodowania na podstawie ustawy z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela;
- odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na niewydaniu aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa - np. gdyby Rada Ministrów nie wydała rozporządzenia wymaganego przez przepisy ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Jak wynika z powyższej analizy podstawą do ubiegania się o odszkodowanie za szkody powstałe w czasie epidemii jest Kodeks Cywilny. W oparciu o przepisy, jak i analizę konkretnego przypadku istnieje możliwość złożenia pozwu przeciwko Skarbowi Państwa lub innemu podmiotowi wykonującemu władzę publiczną.
Droga do ubiegania się o odszkodowanie jest dłuższa, niż byłyby to w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, ale nie niemożliwa.
product manager Działu Legal