Samochód - specyficzny towar w rękach podatników VAT
Dla podatników VAT samochód często jest jednym z tych najważniejszych elementów prowadzenia swojego biznesu. Tą wagę niejako odzwierciedlają szczególne regulacje podatkowe związane z ich zakupem, sprzedażą czy zasadami użytkowania. Z punktu widzenia samego podatku od towarów i usług samochody też można uznać za specyficzny towar. Warto więc przybliżyć problematykę związaną ze skutkami jakie na gruncie VAT wywołuje ich nabycie, dostawa, przeznaczenie na potrzeby własne czy choćby likwidacja firmy. Istotne dla podatników jest też zawsze sprawa odliczenia podatku naliczonego, także oraz kwestie dokumentacyjne.
Nabycie samochodu
Podatnik kupując samochód robi to zazwyczaj w dwóch celach. Po pierwsze samochód może być towarem handlowym, a kupno pojazdu dokonywane jest w celu jego dalszej odsprzedaży. Tu zakup i sprzedaż samochodu należy rozliczyć tak jak w przypadku innych towarów – podatek wykazany na fakturze zakupu jest do odliczenia, a dokonując sprzedaży należy wystawić fakturę VAT i zapłacić podatek. Drugą możliwością jest dokonanie zakupu pojazdu na własne potrzeby. W takim przypadku zazwyczaj samochód będzie środkiem trwałym podlegającym amortyzacji, choć z pewnym wyjątkiem. I choć od strony VAT podział na towary handlowe i środki trwałe często nie wywiera większych skutków podatkowych, to przy towarze handlowym co do zasady można odliczyć cały VAT, a przy środku trwałym trzeba spełnić dodatkowe warunki. Zagadnienia związane z nabyciem samochodów opisane zostały w komentarzach praktycznych:
- Nabycie samochodów a podatek od towarów i usług
- Odliczanie VAT naliczonego przy nabyciu pojazdów samochodowych
Sprzedaż samochodu
Co do zasady od sprzedaży samochodów należy zapłacić VAT według stawki podstawowej wynoszącej obecnie 23%. W niektórych przypadkach można jednak skorzystać ze zwolnienia. W przypadku towarów używanych można zastosować procedurę marży, jeżeli przy zakupie nie przysługiwało odliczenie VAT. Problemem są tu samochody poleasingowe. Podatnicy kupują je za niskie kwoty stanowiące ułamek ich wartości. Sprzedaż będzie zatem powyżej ceny zakupu, wobec czego VAT od marży będzie duży. Problematyka związana ze skutkami jakie wywołuje na gruncie VAT sprzedaż samochodu przybliżają komentarze praktyczne:
- Sprzedaż samochodu - skutki na gruncie VAT
- Sprzedaż samochodu wykupionego z leasingu – zwolnienie z VAT
Autorzy komentarzy wskazują jednocześnie na konsekwencje częstych sytuacji, gdy samochód zostaje przeznaczony na potrzeby własne albo gdy następuje likwidacja firmy.
Leasing, najem i dzierżawa samochodów - odliczanie podatku naliczonego
W związku z użytkowaniem pojazdów samochodowych na podstawie umów leasingu, najmu czy dzierżawy użytkownik (leasingobiorca, najemca, dzierżawca) ponosi różnego rodzaju koszty. Raty leasingowe, czynsz najmu czy dzierżawy stanowią z punktu widzenia VAT wynagrodzenie za świadczenie usługi leasingu, najmu lub dzierżawy i zawierają, co do zasady podatek VAT. Podatek ten podlega odliczeniu przez nabywców na szczególnych zasadach. Są to bowiem wydatki związane z pojazdami samochodowymi. Natomiast od wielu lat przepisy VAT ograniczają kwotę podatku naliczonego przy dokonywaniu tych wydatków.
Dokumentowanie cech pojazdów
W przypadku niektórych pojazdów samochodowych przepisy wymagają, aby spełnienie wymagań określonych w przepisach stwierdzone zostało na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Dotyczy to również samochodów użytkowanych przez podatników na podstawie umów leasingu, najmu czy dzierżawy. Jednocześnie przepisy nie wskazują kto powinien przeprowadzić dodatkowe badanie techniczne. Zdaniem doradcy podatkowego Tomasz Krywana, autora komentarza praktycznego pt.: Leasing, najem i dzierżawa samochodów – odliczenie podatku naliczonego od płatności związanych z tymi umowami oraz od paliwa i wydatków eksploatacyjnych prowadzi to do wniosku, że może być to każdy podmiot, a więc zarówno właściciel samochodu (np. wynajmujący, leasingodawca), jak i jego użytkownik (najemca, leasingobiorca). Istotne jest zatem sam fakt przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego (i uzyskania stosownego zaświadczenia), a nie to kto zleci przeprowadzenie tego badania. Kwestią sporną jest czy przeprowadzenie takiego dodatkowego badania technicznego stanowi warunek dokonywania pełnych odliczeń od wydatków dotyczących tych pojazdów. To także wyjaśnia autor komentarza praktycznego.
Wydatki eksploatacyjne
Polski prawodawca podatkowy w szczególny, restrykcyjny sposób traktuje pojazdy samochodowe i zakupy do nich. Podatnicy nie tylko muszą pamiętać o konieczności stosowania limitu, ale nade wszystko muszą wziąć pod uwagę to, że zakres zakupów, do których limit ma zastosowanie został zarysowany bardzo szeroko. W tej grupie są zarówno części i materiały eksploatacyjne związane z używaniem pojazdu samochodowego czy też usługi związane z eksploatacją i używaniem. Jednak nie tylko przedmiot świadczenia jest istotny, a przeznaczenie, sposób wykorzystania przez podatnika. Gdyby podatnik dysponował zarówno samochodami z prawem do 100% jak i 50% VAT naliczonego, wówczas musi wyraźnie przyporządkować i wskazać do jakiego pojazdu zostały zakupione świadczenia a to oznacza dodatkowe obowiązki o charakterze ewidencyjnym. Wątpliwości co do tego, na jakich zasadach podatnicy mogą rozliczać VAT od zakupów związanych z używaniem samochodów rozwiewa doradca podatkowy Radosław Kowalski w poradniku pt.: Wydatki eksploatacyjne związanie z używaniem samochodów a odliczenie VAT na przykładach.
Korekta VAT
Kupując pojazd samochodowy podatnik dokonuje odliczenia VAT naliczonego związanego z tym zakupem zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jednak w trakcie użytkowania pojazdu początkowe założenia co do jego przeznaczenia i czasu wykorzystywania w prowadzonej działalności mogą ulec zmianie. W takiej sytuacji zachodzi konieczność dokonania korekty odliczonego VAT. Ustawodawca określił przypadki korekty w art. 90b ustawy o podatku od towarów i usług. I tak w przypadku pojazdów samochodowych z pełnym prawem do odliczenia, w związku z przeznaczeniem go do wykorzystywania wyłącznie w działalności gospodarczej, a następnie w okresie 60 miesięcy od nabycia zmianie jego przeznaczenia i rozpoczęcia wykorzystywania jego do celów do innych niż działalność gospodarcza, tzw. działalności mieszanej. Wówczas w wyniku zastosowania korekty podatku naliczonego zmniejszy się prawo do odliczenia tego podatku ze 100% do 50%, czyli będziemy mieli do czynienia z korektą in minus. W drugim przypadku ustawodawca przewiduje korektę podatku naliczonego u podatników, którzy wykorzystali pojazdy samochodowe z ograniczonym do 50% prawem do odliczenia, a następnie w okresie 60 miesięcy od nabycia przeznaczają go do eksploatacji wyłącznie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Tym samym w wyniku zastosowania tej korekty ma miejsce korekta in plus. Jak określić okres korekty? Jak prawidłowo jej dokonać? O tym w komentarzu praktycznym pt.: Zasady korekty VAT dotyczącej samochodów osobowych.
Odpłatne i nieodpłatnego używania samochodu służbowego do celów prywatnych
Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług za odpłatne świadczenie usług uznaje się również użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Czyli użyczenie samochodów pracownikom dla realizacji ich prywatnych potrzeb skutkuje koniecznością rozpoznania nieodpłatnego świadczenia. Konieczność opodatkowania użytku prywatnego jest wyłączona, jeżeli podatnik dokonuje odliczenia podatku naliczonego, od nabycia pojazdu, stosując ograniczenie odliczenia podatku naliczonego VAT do 50%.
Z kolei odpłatne używanie samochodu służbowego na cele prywatne należałoby rozpatrywać w kontekście odpłatnego świadczenia usługi. Jeśli ktoś płaci za używanie samochodu służbowego, najczęściej pracownik, to mamy do czynienia z odpłatnością, jest wzajemne świadczenie a w konsekwencji odpłatne świadczenie usług. Te zagadnienia szczegółowo i z podaniem licznym przykładów opisuje Piotr Kłos w poradniku pt.: Opodatkowanie VAT odpłatnego i nieodpłatnego używania samochodu służbowego do celów prywatnych - skutki w VAT na przykładach.
Ułatwienia z VAT-26
Od października 2021 r. nastąpiła poprawa sytuacji podatników klasyfikujących cały VAT od zakupów związanych z pojazdami samochodowymi jako naliczony ze względu na ich wykorzystywanie wyłącznie dla potrzeb działalności opodatkowanej. Stosowany do końca września siedmiodniowy termin do złożenia VAT-26 został w istotny sposób wydłużony i podatnik ma teraz czas do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik poniósł pierwszy wydatek związany z pojazdem. Ta zmiana została wprowadzona w ramach pakietu SLIM VAT 2. Doradca podatkowy Radosław Kowalski, który tą zmianę omawia w ramach komentarza praktycznego pt.: SLIM VAT 2 podkreśla, że trzeba przy tym pamiętać, że spóźnienie będzie odsuwało w czasie moment niestosowania limitu 50%. Gdyby bowiem podatnik spóźnił się z taką informacją nie zastosuje limitu VAT naliczonego 50% dopiero wobec zakupów dokonanych w miesiącu, w którym złożył VAT-26, ale od początku tego miesiąca, czyli również od tych dokonanych przed zgłoszeniem. Jak podkreśla autor komentarza wydłużony został termin na aktualizację zgłoszenia. Dotychczasowy, trudny do realizacji, termin przeddzień zmiany został zastąpiony terminem do końca miesiąca modyfikacji zasad korzystania z pojazdu. Więcej na temat informacji VAT-26 w poradniku doradców podatkowych Mariusza Gumoli i Łukasza Postrzecha pt.: Informacja o pojazdach samochodowych VAT-26 na przykładach.
Michał Malinowski
Senior Product Manager
Księgowość i Podatki