Nagranie rozmowy małżonków jako dowód w sprawie o rozwód

Orzekając rozwód sąd rozstrzyga również, czy i który z małżonków był winien rozkładu pożycia. Orzeczenie o winie może mieć znaczący wpływ na rozstrzygnięcie w kwestii alimentów na rzecz drugiego małżonka, dlatego rozwodzącym się często zależy na wykazaniu winy drugiej strony. W tym celu mogą sięgnąć w postępowaniu rozwodowym po dowody nie zawsze zdobyte w sposób uczciwy, np. nagranie rozmowy z małżonkiem, który nie miał świadomości jej nagrywania. Czy takie dowody są dozwolone?

Zagadnienie to analizuje dr Daniela Wybrańczyk w artykule Dowód z nagrania rozmowy małżonków i z ich korespondencji w sprawie o rozwód - głos w dyskusji, dostępnym już w LEX Czasopisma Premium.

Jak wskazuje Autorka, co do zasady, nośniki zawierające zapis obrazu lub dźwięku mogą być dowodem w postępowaniu cywilnym, tak samo jak dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych czy przesłuchanie stron. Przy tym wskazać należy, że w Kodeksie postępowania cywilnego nie ma mowy o dowodach uzyskanych w sposób nieuczciwy, czy też sprzeczny z prawem. Nie ma też wyraźnego zakazu korzystania z takich dowodów. Dopuszczalność coraz częściej wnioskowanych w sprawach rozwodowych dowodów z nagrania rozmowy małżonków lub z ich korespondencji również nie została jak dotąd przesądzona przez ustawodawcę. W praktyce każdorazowo decyduje o tym sąd, co prowadzi do braku jednolitości orzecznictwa w tej kwestii.

Jeśli nagranie jest autentyczne - może być dowodem...

Zwolennicy dopuszczania dowodów z nagrań rozmów między małżonkami lub ich korespondencji wskazują, że jeśli druga strona nie zakwestionowała skutecznie w toku postępowania autentyczności materiału dowodowego, to nie ma zasadniczych powodów do całkowitej dyskwalifikacji takiego dowodu. Takie stanowisko można odnaleźć zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i sądów apelacyjnych. Podkreśla się w nim również, że korzystając z takiego nagrania w procesie sądowym, strona realizuje w ten sposób prawo do ochrony swojego interesu i czyni to we właściwym miejscu i czasie, przed organem upoważnionym do oceny takiego dowodu.

W doktrynie wskazuje się równocześnie, że wykorzystanie w postępowaniu sądowym dowodu z nagrania lub korespondencji nie tylko nie stanowi bezprawnego rozpowszechniania uzyskanych informacji, a wręcz jest działaniem realizującym konstytucyjne prawo do sądu.

... ale nagrywając po kryjomu sam się przyczyniasz do rozpadu małżeństwa

Przeciwnicy uwzględniania takich dowodów w postępowaniu sądowym argumentują z kolei, że nagranie małżonka bez jego wiedzy stanowi czyn nielojalny w stosunku do rozmówcy i jeśli powstało zanim nastąpił trwały rozkład pożycia, powinno skutkować stwierdzeniem winy nagrywającego.

Poza tym sąd nie powinien uwzględniać w postępowaniu dowodów uzyskanych w sposób nieuczciwy, nawet jeśli strona wnioskująca o dopuszczenie takiego dowodu nagrywała małżonka działając w obronie swojego usprawiedliwionego interesu prywatnego. Zdaniem przeciwników dowodów z nagrań, taki interes prywatny przedstawia zawsze wartość niższą niż ochrona prywatności i tajemnicy komunikowania się.

Specyfika postępowania rozwodowego a dowody z nagrań małżonków

Rozważając dopuszczalność dowodów z nagrań czy korespondencji małżonków należy jednak pamiętać, że w sprawach rozwodowych analizowane są często bardzo intymne problemy rozwodzącej się pary, więc już ze swej istoty jest to postępowanie głęboko ingerujące w kwestie prywatne. Sąd dokonuje w nim oceny zachowania małżonków, ma również obowiązek oboje przesłuchać, zatem uwzględnienie dowodu z nagrania ich rozmowy, czy też korespondencji, może być celowe. Taki dowód może bowiem wykazać sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zachowania strony, których w inny sposób nie można byłoby udowodnić.

Autorka wspomnianego artykułu zwraca także uwagę na konieczność uwzględnienia w powyższej dyskusji istotnego czynnika, jakim jest dobro dziecka. Jej zdaniem sądy powinny dopuszczać dowody z nagrań rozmów małżonków szczególnie w sytuacji, gdy rozwodzący się mają małoletnie dzieci. Takie dowody mogą bowiem pomóc sądowi w uzyskaniu pełniejszego obrazu sytuacji rodzinnej, a to może być kluczowe w momencie orzekania o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach rodziców z dzieckiem.

Jeśli uwzględniać - to z ostrożnością

Decydując się na uwzględnienie dowodu z nagrania rozmowy pomiędzy małżonkami w postępowaniu sąd musi pamiętać, że takie nagranie mogło być przerabiane lub podrabiane, dlatego też jego autentyczność powinna być wnikliwie zbadana. Trzeba też mieć świadomość tego, że strona nagrywająca rozmowę może nią manipulować w taki sposób, żeby wybrzmiały w niej odpowiednie stwierdzenia małżonka, który nie wie, że jest nagrywany.

Jak widać kwestia uwzględniania w postępowaniu sądowym nagrań rozmów między małżonkami to temat niełatwy i kontrowersyjny. Zainteresowanych zachęcam do lektury wspomnianego wyżej artykułu Dowód z nagrania rozmowy małżonków i z ich korespondencji w sprawie o rozwód – głos w dyskusji, opublikowanego w numerze 1/23 czasopisma Polski Proces Cywilny.