Ochrona sygnalistów - najważniejsze informacje
Do 17 grudnia 2021 roku Polska miała czas na implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii - tzw. dyrektywę o sygnalistach. Jej przepisy nakładają szereg nowych obowiązków na podmioty zobowiązane w związku z czym oczy wszystkich zwrócone są na kolejne zmiany w projekcie. Co dalej z sygnalistami?
W ciągu niespełna roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano 4 różne projekty omawianej ustawy. W kuluarach pojawiają się też głosy jakoby w najbliższym czasie ustawa miała trafić do Sejmu. Jest to więc idealny czas na przygotowanie organizacji do nowych obowiązków i założeń ustawy. Krótkie omówienie dyrektywy o sygnalistach znajdziesz tutaj.
Zakres podmiotowy ochrony
Dyrektywa jasno określa warunki jakie należy spełnić aby zostać sygnalistą i tym samym nabyć określoną ochronę. Są nimi:
- Zatrudnienie w sektorze prywatnym lub publicznym
- Uzyskanie informacji o naruszeniu prawa w kontekście związanym z pracą.
Oprócz tych ogólnych warunków dyrektywa zawiera katalog podmiotów upoważnionych do ochrony. Są to pracownicy w rozumieniu art. 45 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, urzędnicy służby cywilnej, osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, akcjonariusze oraz wspólnicy spółek prawa handlowego, członkowie organów nadzorujących, administracyjnych i zarządzających przedsiębiorstwa a także wolontariusze czy stażyści. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest rozszerzenie ochrony na kandydatów do pracy bądź byłych pracowników organizacji. Polski projekt ustawy w nieznacznym stopniu rozszerza zakres podmiotowy ochrony. Obok podmiotów wskazanych wyżej na ochronę będą mogły liczyć:
- osoby świadczące prace na podstawie umowy cywilnoprawnej
- przedsiębiorcy
- osoby świadczące prace pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy
- praktykanci
- funkcjonariusze m.in. Policji, ABW, CBA
- żołnierze zawodowi
Zakaz działań odwetowych i środki ochrony
Ochrona jaką zapewnia dyrektywa a w konsekwencji ustawa implementująca polega na wprowadzeniu zakazu stosowania działań odwetowych wobec sygnalisty a także zapewnieniu mu odpowiednich środków ochrony. Polski projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa zawiera katalog otwarty działań jakie zostały uznane za odwetowe. Można do nich zaliczyć np.:
- odmowę nawiązania stosunku pracy
- wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy
- obniżenie wysokości wynagrodzenia za pracę
- wstrzymanie awansu
- mobbing
- dyskryminacja
Dopuszczenie się przez pracodawcę powyższych działań skutkuje nabyciem przez sygnalistę prawa do odszkodowania.
Rodzaje zgłoszeń
W projekcie zawarto trzy różne kanały zgłoszeń naruszeń prawa - wewnętrzny, który zapewnić ma pracodawca, określony w ustawie jako podmiot prawny, na rzecz którego pracę wykonuje co najmniej 50 osób, oraz kanał zewnętrzny, który polegać ma na przyjmowaniu zgłoszeń przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub organ publiczny. Trzecim typem zgłoszenia jest ujawnienie publiczne. To ostatnie jest możliwe tylko w przypadku wyczerpania wcześniejszych możliwości, a więc albo dokonania zgłoszenia wewnętrznego i zewnętrznego albo dokonania zgłoszenia zewnętrznego.
Ochrona sygnalistów dla wielu podmiotów może okazać się niemałym wyzwaniem. Samo wprowadzenie odpowiednich procedur będzie wiązało się z licznymi przeobrażeniami organizacyjnymi. W zaznajomieniu się z przepisami dyrektywy i głównymi założeniami ochrony sygnalistów pomogą liczne publikacje dostępne w LEX. Zapraszamy!
Product Manager w Redakcji Biznes