Pierwsza pomoc w zakładzie pracy
Każdy z nas powinien znać podstawy udzielania pierwszej pomocy. Jest to cenna umiejętność, ponieważ zaledwie sekundy decydują o skuteczności podejmowanych działań ratunkowych. Sytuacje zagrożenia zdrowia i życia mogą wystąpić w różnym czasie i miejscu, również w zakładzie pracy. Z tego powodu pracodawcy powinni wyznaczać pracowników do udzielania pierwszej pomocy. Nie jest to proste wyzwanie, jednakże odpowiednie przygotowanie zwiększa szanse, że przeszkolony pracownik, wykorzystując swoje umiejętności, będzie w stanie pomóc innej osobie.
Wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy
W myśl art. 209(1) Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach oraz wyznaczyć pracowników do udzielania takiej pomocy. Działania powinny być dostosowane do:
- rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
- liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy,
- rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.
Pracodawca, mając na uwadze m.in. rodzaj i poziom występujących zagrożeń podejmuje decyzję o liczbie pracowników, których wyznaczy do udzielania pierwszej pomocy, a także sposobie ich przeszkolenia oraz rodzaju wyposażenia. Wyznaczenie pracownika do pełnienia wspomnianej funkcji nie wymaga zmiany jego zakresu obowiązków, tym samym pracodawca nie musi uzyskiwać zgody danej osoby na powierzenie jej tego rodzaju obowiązków. Nie oznacza to jednak, że pracodawca przed podjęciem decyzji, nie może jej skonsultować z wybranym pracownikiem. Maciej Ambroziewicz, specjalista ds. bhp, autor odpowiedzi na pytanie "W jaki sposób należy wyznaczyć pracownika do udzielenia pierwszej pomocy przedlekarskiej?" wskazuje, że "warto przed wyznaczeniem danej osoby ustalić z nią zamiar powierzenia nowej roli, bowiem narzucanie ich pracownikowi, który nie ma do tego predyspozycji (np. panicznie boi się krwi) i tak nie zapewni realizacji celu omawianej regulacji prawnej."
Szkolenia z pierwszej pomocy
Przepisy nie określają kwalifikacji, jakie powinna posiadać osoba wyznaczona do udzielania pierwszej pomocy. Elementarna wiedza z tego zakresu przekazywana jest podczas obowiązkowych szkoleń z bezpieczeństwa i higieny pracy, jakie musi przechodzić każdy pracownik wstępnie i okresowo. Nie oznacza to jednak, że pracodawca do pełnienia funkcji udzielania pierwszej pomocy może wyznaczyć przypadkowego pracownika z najbardziej podstawowym przygotowaniem zdobytym jedynie podczas ww. szkoleń. Wręcz przeciwnie, powinien dołożyć starań, aby pracownik nabył odpowiednie umiejętności adekwatne do zagrożeń występujących w zakładzie pracy. Inne niebezpieczeństwa występują bowiem w biurach (tu wystarczającym może okazać się dwudniowe szkolenie), a inne w zakładach przemysłowych (w tym przypadku pracodawca powinien rozważyć wysłanie pracownika na kilkudziesięciogodzinny kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy).
Trzeba też pamiętać, że w niektórych zakładach pracodawcy są zobowiązani do przeszkolenia niemal całego personelu (np. nauczycieli w szkołach i placówkach oświatowych), co wynika z przepisów szczególnych.
Odpowiedzialność pracownika
Udzielanie pierwszej pomocy nie należy do zadań prostych, wiąże się też z poczuciem ogromnej odpowiedzialności. Samo wystąpienie wypadku, doznanie rozmaitych urazów przez poszkodowanych i świadomość potrzeby udzielenia im pierwszej pomocy generuje olbrzymi stres i napięcie. W związku z tym pracownicy wyznaczeni do udzielania pierwszej pomocy niejednokrotnie mają obawy, czy poniosą odpowiedzialność karną, jeśli udzielą pomocy w sposób niewłaściwy. Kazimierz Kościukiewicz, pracownik służby bhp, współautor książki "Bezpieczeństwo i higiena pracy. Pytania i odpowiedzi" wyd. Wolters Kluwer, wskazuje, że "odpowiedzialność karna nie obejmuje osoby, która w celu ratowania zdrowia lub życia innej osoby, podejmuje działanie na miarę swoich możliwości i wiedzy. Karane jest nie podjęcie żadnego działania w przypadku zagrożenia dla zdrowia lub życia innej osoby oraz za szkody powstałe w wyniku rozmyślnego lub wyraźnie niedbałego działania, czy też świadomego działania na niekorzyść ofiary wypadku."
Organizacja punktów pierwszej pomocy
Spełnienie zadość obowiązkom pracodawcy w zakresie zapewnienia sprawnie działającego systemu pierwszej pomocy polega również na organizacji punktów pierwszej pomocy oraz rozdysponowaniu dobrze wyposażonych apteczek.
Punkty pierwszej pomocy tworzone są w przedsiębiorstwach, w których strukturach wykonywane są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie toksyczne. Wyposażenie punktu jest uzależnione od rodzaju prowadzonej działalności, w tym rodzaju i nasilenia występujących zagrożeń. Inne oprzyrządowanie będzie umieszczone w punkcie pierwszej pomocy znajdującym się w podziemnym zakładzie górniczym, a jeszcze inne będą akcesoria punktu w przedsiębiorstwie prowadzącym działalność kulturalno-oświatową. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy należy ustalić w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Obsługa punktów powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.
Wyposażenie apteczek
Apteczki pierwszej pomocy powinny znajdować się w każdym zakładzie pracy. Zasady ustalania ich liczby, usytuowanie i wyposażenia są identyczne jak w przypadku punktów pierwszej pomocy, tj. czynnikiem determinującym jest rodzaj prowadzonej działalności i występujących zagrożeń. Jednak zgodnie z zasadą bhp w apteczkach powinny znajdować się wyłącznie środki opatrunkowe, takie jak plastry, bandaże, woda utleniona. Natomiast nie powinno być w nich leków, środków przeciwbólowych, kropli, itp., chyba że osoba wyznaczona do pierwszej pomocy posiada wykształcenie medyczne (np. lekarskie) i jest upoważniona do podawania tego rodzaju środków.
W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach należy wywiesić instrukcje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników do tego wyznaczonych. Zarówno punkty pierwszej pomocy, jak i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane. Aktualnie obowiązującym symbolem jest biały krzyż na zielonym tle.
Zobacz więcej - poradniki z zakresu pierwszej pomocy dostępne w LEX BHP:
Maria Kubacka
Product Manager Lex BHP