Podział majątku wspólnego małżonków

Zasadą jest, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Nie oznacza to wcale, że ten stan nie może ulec zmianie. Małżonek, bądź inna osoba zainteresowana może złożyć wniosek o podział majątku wspólnego.

Istotnym ograniczeniem jest to, że nie można żądać podziału majątku wspólnego dopóki trwa wspólność ustawowa. Wspólność ustawowa może natomiast ustać w wyniku:

• śmierci jednego z małżonków,
• orzeczenia rozwodu lub separacji,
• ustanowienia rozdzielności majątkowej w drodze umowy,
• orzeczenia sądu na żądanie jednego z małżonków,
• ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków (ustanie z mocy prawa).

Przebieg całego postępowania w tym przedmiocie został opisany w procedurze: Postępowanie w sprawie z wniosku o podział majątku wspólnego.

Co należy wskazać we wniosku o podział majątku?

Autor wspomnianej procedury wskazuje, że we wniosku należy wskazać składniki majątku wspólnego, które mają podlegać podziałowi.

W wypadku, gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, należy przedstawić również dowody, które to potwierdzają. Dowodem takim będzie przede wszystkim odpis z księgi wieczystej, gdyż domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

Pożądane jest również, aby wnioskodawca, będący jednym z małżonków, sformułował swoją propozycję co do podziału majątku, w szczególności wskazując, które ze składników chce otrzymać. Wnioskodawca może również zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Poza tym wnioskodawca może żądać:

• zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny,
• rozliczenia pobranych po ustaniu wspólności pożytków lub innych przychodów z majątku wspólnego,
• rozliczenia spłaconych długów.

Opisane żądania powinny zostać określone w sposób precyzyjny, zgodnie z takimi samymi wymaganiami jak wypadku złożenia pozwu.

We wniosku należy podać wartość przedmiotu sprawy, którą jest wartość wszystkich mających podlegać podziałowi składników majątku wspólnego.

Co sąd uwzględnia zanim wyda postanowienie o podziale majątku

Paweł Wiśniewski we wspomnianej procedurze przypomina, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd ustala skład i wartość tego majątku, przy uwzględnieniu reguły, że obowiązek objęcia podziałem składników majątku wspólnego dotyczy jedynie tych składników, które należały do tego majątku w chwili ustalenia wspólności i istnieją nadal w momencie dokonywania podziału.

Nie oznacza to jednak, że w ramach podziału majątku wspólnego w żaden sposób nie można uwzględnić tych składników majątku, które wskutek działania jednego z małżonków zostały utracone bądź zniszczone jeszcze w trakcie trwania wspólności ustawowej, albo już po jej ustaniu. Jeśli bowiem jeden z małżonków doprowadzi do rozmyślnego zniszczenia lub wyzbycia się określonych składników majątku wspólnego ze szkodą dla rodziny, to przy ustalaniu masy podziału wartość uszczuplonego majątku powinna mieć wpływ na rozliczenie pieniężne między podmiotami tego majątku albo na ustalenie nierównych udziałów małżonków majątku wspólnym.

Nieuzasadnione zbycie lub roztrwonienie składników majątku wspólnego uprawnia drugiego z małżonków do dochodzenia roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 415 k.c., które obejmować może nie tylko powstałą stratę, ale również utracone korzyści. Rozliczenie tego roszczenia w ramach postępowania o podział majątku wspólnego przeprowadzić można przez doliczenie do wartości majątku wspólnego kwoty, którą jeden z małżonków zobowiązany jest zwrócić, a następnie zaliczenie jej na udział małżonka zobowiązanego do zwrotu.

Ustalając wartość składników majątkowych bezprawnie zbytych przed podziałem majątku wspólnego, bierze się pod uwagę ich stan z chwili ustania wspólności ustawowej oraz wartość rynkową z chwili podziału.

O zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub osobistego powinna decydować porównanie wielkości środków użytych z każdego z tych majątków. Dany przedmiot należy zaliczyć do tego z majątku, z którego pochodzi podstawowa część środków. W wypadku braku daleko idącej różnicy między zaangażowanymi środkami oraz w razie braku odmiennej woli małżonków, nabyty przedmiot wchodzi do każdego z majątków w częściach ułamkowych proporcjonalnie do wysokości zaangażowanych środków.

Kiedy sąd oddali wniosek o podział majątku wspólnego?

Wniosek o podział majątku wspólnego może zostać oddalony przede wszystkim jeśli:

• wspólność ustawowa nie ustała;
• w chwili orzekania brak jest składników majątku wspólnego, które mogłyby podlegać podziałowi; w szczególności sytuacja taka ma miejsce, gdy wszystkie składniki majątku wspólnego zostały zbyte bądź utracone po ustaniu wspólności ustawowej;
• uprawnienie do żądania podziału majątku wspólnego zostało czasowo (na okres nie dłuższy niż pięć lat) wyłączone przez czynność prawną.

Znacznie więcej praktycznych wskazówek związanych z podziałem majątku wspólnego małżonków znajduje się we wspomnianej procedurze: Postępowanie w sprawie z wniosku o podział majątku wspólnego.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat samych procedur, zobacz krótki film https://www.youtube.com/watch?v=_NWMKCAxuM4&t=9s opisujący tę kategorię dokumentów.