Projekt nowego Unijnego Kodeksu Celnego - najważniejsze zmiany
W maju br. Komisja Europejska przedstawiła projekt nowego Unijnego Kodeksu Celnego. Zakłada on m.in. powstanie Centrum Danych Celnych, które ma zastąpić istniejącą infrastrukturę informatyczną służb celnych w państwach członkowskich UE. Zostanie powołany również nowy organ do zarządzania ryzykiem i kontrolami celnymi - Urząd UE ds. Celnych.
Najważniejsze proponowane zmiany zostały omówione w programie LEX Prawo Europejskie w komentarzu praktycznym opracowanym przez dr hab. Mirosławę Laszuk, uznanego eksperta z zakresu prawa celnego. Poniżej przedstawiono zaledwie kilka przykładowych zmian.
Uzasadnienie dla nowego Unijnego Kodeksu Celnego
Powodów, dla których powstała potrzeba opracowania nowego UKC, jest wiele. Jednym z nich jest transformacja ekologiczna i cyfrowa unijnej gospodarki, z którą związana jest konieczność stosowania wielości rozmaitych norm środowiskowych, bezpieczeństwa, społecznych i cyfrowych. Innym ważnym powodem jest konieczność reakcji na zmiany geopolityczne oraz kryzysy, takie jak takie jak: Brexit, pandemia COVID-19 czy inwazja Rosji na Ukrainę, które uwidoczniły potrzebę zapewnienia odporności i bezpieczeństwa międzynarodowych łańcuchów dostaw. Istotne znaczenie ma również potrzeba wzrostu zdolności obsługi ogromnej liczby zgłoszeń celnych i procedur związanych z operacjami handlu elektronicznego.
Unijne Centrum Danych Celnych
Przepisy projektu kodeksu celnego zakładają zintegrowanie informatycznych systemów celnych państw członkowskich i utworzenie Unijnego Centrum Danych Celnych. Ma ono zapewnić bezpieczny i cyberodporny zestaw usług i systemów elektronicznych służących do wykorzystywania danych, w tym danych osobowych, do celów celnych. Z jednej strony Centrum będzie umożliwiać wymianę danych z innymi systemami, platformami lub środowiskami w celu podniesienia jakości danych wykorzystywanych przez organy celne. Z drugiej strony umożliwi ono przedsiębiorcom przekazywanie istotnych danych związanych z prowadzoną przez nich wymianą handlową.
Urząd UE ds. Celnych
Projekt przewiduje ustanowienie nowego organu - Urzędu UE ds. Celnych. Do zadań tego organu należeć będzie między innymi: koordynowanie i nadzorowanie współpracy operacyjnej pomiędzy organami celnymi państw członkowskich, opracowywanie i utrzymywanie technologii informacyjnej, zarządzanie ryzykiem czy też zarządzanie kryzysowe.
Trust and Check trader
Jedną z kluczowych zmian wprowadzonych przez projekt jest ustanowienie obok dotychczas istniejącej instytucji upoważnionego przedsiębiorcy instytucji Trust and Check trader. Jest to wyższa forma upoważnionego przedsiębiorcy, która będzie mogła korzystać z szeregu ułatwień i korzyści w procesach celnych. Status ten będzie mógł uzyskać importer lub eksporter, który jest rezydentem lub jest zarejestrowany na obszarze celnym UE i dokonywał regularnych czynności celnych w ramach swojej działalności gospodarczej przez co najmniej 3 lata.
Ryzyko celne
W obszarze ryzyka celnego projekt przewiduje, że zarządzanie ryzykiem, obejmujące gromadzenie, przetwarzanie, wymianę i analizowanie odpowiednich danych dostępnych w Unijnym Centrum Danych Celnych oraz z innych źródeł, w tym odpowiednich danych pochodzących od organów innych niż organy celne, będzie odbywać się również na poziomie unijnym. Na podstawie nowej analizy ryzyka na poziomie unijnym Urząd UE ds. Celnych będzie wydawać krajowym organom celnym zalecenia dotyczące kontroli UE.
Dług celny
Zmiany dotkną również długu celnego, a konkretnie podstawowej zasady dotyczącej miejsca powstania długu celnego. Obecnie dług celny powstaje w miejscu, w którym składa się zgłoszenie celne lub zgłoszenie powrotnego wywozu. W projekcie kodeksu celnego dług celny powstaje w miejscu siedziby importera lub eksportera. Miejsce, w którym składa się zgłoszenie celne, ma być miejscem powstania długu celnego na zasadzie odstępstwa od powyższej nowej zasady tylko w odniesieniu do importerów i eksporterów innych niż przedsiębiorcy Trust and Check oraz uznani importerzy (nowa instytucja w prawie celnym związana z handlem elektronicznym).
Sytuacje kryzysowe
W projekcie pojawił się także zapis o sytuacjach kryzysowych, które mają wpływ na funkcjonowanie unii celnej. Zgodnie z nim Urząd UE ds. Celnych jest głównym podmiotem decyzyjnym w tym zakresie, który w szczególności opracowuje procedury stosowania wspólnych kryteriów ryzyka, wspólnych priorytetowych obszarów kontroli i profili ryzyka, odpowiednich środków łagodzących, kontroli celnych.
Odpowiedzialność za naruszenia prawa celnego
Projekt ujednolica zasady odpowiedzialności za naruszenia prawa celnego, ustanawiając wykaz ogólnounijny naruszeń prawa celnego i sankcji innych niż karne za te naruszenia. Sankcje mogą mieć charakter pieniężny (tzw. opłata pieniężna), może to być konfiskata towarów lub środków pieniężnych lub cofnięcie, zawieszenie lub zmiana decyzji celnej posiadanej przez zainteresowaną osobę, jeżeli naruszenie ma wpływ na taką decyzję. W projekcie wyraźnie zaznaczono, że są to sankcje, które nie mają charakteru sankcji karnych.
Handel elektroniczny
W związku z dynamicznym rozwojem handlu elektronicznego i brakiem dostosowania obowiązujących przepisów do transakcji w ramach tego rodzaju handlu projekt przewiduje zmiany przepisów prawa celnego odnośnie towarów przywożonych z państw trzecich, w których transakcja dokonała się za pośrednictwem platform internetowych. Jedną z najważniejszych jest przejście odpowiedzialności z konsumentów i przewoźników na platformy internetowe. To na nich zainteresowany znajdzie informacje na temat należności celnych i VAT. Opłaty te konsument poniesie w momencie zakupu, dzięki czemu nie spotka się z dodatkową opłatą odbierając przesyłkę.
Rafał Bujalski
senior product manager LEX Prawo Europejskie