Przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu po zmianach w 2019 r.

Lutowe zmiany w Regulaminie Sądu Najwyższego oraz listopadowa reforma k.p.c. nie pozostały bez wpływu na procedurę przedstawienia do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości. Od 7 listopada 2019 r. przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia może także sąd I instancji. Zmianom uległy również m.in. zasady wyznaczania terminu posiedzenia w Sądzie Najwyższym.

Wyjściowy dla przedmiotowego postępowania przepis art. 390 § 1 k.p.c. niezmiennie jednak brzmi, że jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Sąd Najwyższy władny jest przejąć sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu.

Przesłanki przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia

Wskazuje się na trzy przesłanki, których spełnienie uprawnia sąd II instancji do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia: 

1. zagadnienie musi dotyczyć kwestii prawnej związanej ze stosowaniem norm prawa materialnego lub przepisów postępowania, a nie ustaleń faktycznych;
2. zagadnienie musi pozostawać w związku merytorycznym z prawidłowym rozpoznaniem wniesionej w sprawie apelacji;
3. powstałe zagadnienie prawne wywoływać musi poważne wątpliwości.

Jak sugeruje Robert Bełczącki w: Przedstawienie przez sąd drugiej instancji do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, powstałego przy rozpoznawaniu apelacji, ze względu na ocenny charakter ostatniej z ww. przesłanek, zaakceptować można szerokie jej rozumienie, chociaż przeważa pogląd, że wątpliwości muszą być związane przede wszystkim z rozbieżnymi poglądami doktryny lub orzecznictwa, a nie z subiektywnym przekonaniem sądu II instancji.

Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym

Robert Bełczącki wskazuje, że wątpliwości budzi sytuacja, gdy apelacja podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Z jednej strony przyjmuje się, że w takiej sytuacji przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia wymaga wyznaczenia w tym celu rozprawy, która następnie ulega odroczeniu. Artykuł 374 k.p.c. nie przewiduje bowiem możliwości wydania postanowienia przedstawiającego zagadnienie prawne na posiedzeniu niejawnym, a strony nie mogą zostać pozbawione możliwości zajęcia stanowiska w tej kwestii.

Z drugiej strony wyznaczenie rozprawy tylko po to, aby przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstałe przy rozpoznawaniu apelacji na posiedzeniu niejawnym, jeśli strony nie wnoszą o przeprowadzenie rozprawy, wydaje się nieadekwatne.

Jeśli zatem apelacja podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, sąd II instancji celem wydania postanowienia przedstawiającego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne nie musi wyznaczać rozprawy, jeśli nie jest to konieczne. 

Wyznaczenie terminu posiedzenia oraz członków składu orzekającego

W procedurze: Przedstawienie przez sąd drugiej instancji do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, powstałego przy rozpoznawaniu apelacji podkreślono, że przed 20 lutego 2019 r. po wpłynięciu akt sprawy do Sądu Najwyższego wskutek przedstawienia zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Prezes Sądu Najwyższego albo upoważniony przez niego przewodniczący wydziału wyznaczał termin posiedzenia oraz członków składu orzekającego, w tym przewodniczącego i sprawozdawcę.

Obecnie w sprawach, w których do 20 lutego 2019 r. nie wyznaczono składu orzekającego, Prezes Sądu Najwyższego (przewodniczący wydziału) wyznacza jedynie członków składu orzekającego, a termin posiedzenia wyznacza przewodniczący składu orzekającego. 

Podobnie w sprawach zagadnień prawnych przedstawionych od 20 lutego 2019 r. w gestii Prezesa Sądu Najwyższego (przewodniczącego wydziału) pozostaje jedynie wyznaczenie członków składu orzekającego. 

Sąd uprawniony do przedstawienia zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, z art. 390 § 1 k.p.c. wynika, że sądem przedstawiającym zagadnienie może być jedynie sąd II instancji, stąd uprawnienie takie nie przysługuje sądowi I instancji. Przewidziany w art. 397 § 3 k.p.c. nakaz odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu apelacyjnym w postępowaniu zażaleniowym pozwala na przyjęcie, że sąd II instancji może przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne, które powstało przy rozpoznawaniu zażalenia. Należy jednak podkreślić, że w takim wypadku przedstawiane zagadnienie musi ściśle wiązać się z kwestią rozstrzyganą w postępowaniu zażaleniowym, a nie z głównym przedmiotem procesu.

Robert Bełczącki wskazuje, że od 7 listopada 2019 r. przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia może także sąd I instancji rozpoznający zażalenie w innym składzie na podstawie art. 394(1a) § 1 i 2 k.p.c.  

Wojciech Kowalski
product manager Działu Legal