Zmiana właściwości sądu z uwagi na „dobro wymiaru sprawiedliwości”

W postępowaniu karnym, Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. W efekcie sprawę rozpoznaje sąd inny niż miejscowo właściwy. Problem stanowi rozumienie przesłanki zagrożenia dla „dobra wymiaru sprawiedliwości”, które ma charakter nieostry i obejmuje rozmaite przypadki.

W linii orzeczniczej "Pojęcie „dobra wymiaru sprawiedliwości” jako przesłanki przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi" Aleksandra Partyk dokonuje przeglądu stanowisk judykatury, pod kątem przesłanek uzasadniających wspomnianą zmianę właściwości sądu. 

Na czym polega "rozpoznanie sprawy"?

Określenie to należy odnieść nie tylko do sytuacji, gdy w postępowaniu sądowym sąd rozstrzyga o przedmiocie procesu, lecz także gdy sąd rozstrzyga kwestię incydentalną, a także gdy rozpoznaje i rozstrzyga określoną kwestię w ramach czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym, np. rozpoznaje zażalenia na postanowienie o zaniechaniu ścigania.

Co nie uzasadnia przekazania sprawy?

Praktyka orzecznicza pokazuje, że sądy raczej dążą do tego, by nie korzystać z przewidzianej prawem możliwości i nie chcą przekazania spraw do sądu równorzędnego. A tylko wyjątkowo decydują się na taki zabieg. 

Do okoliczności, które raczej nie przekonują sądów do zmiany właściwości należą m.in.

• obawy co do oceny przez opinię publiczną sposobu rozpoznania sprawy, w tym z uwagi na osobiste spory strony procesu z sędzią sądu właściwego do rozpoznania sprawy lub subiektywne zastrzeżenia strony co do postępowania sędziów tego sądu;
• zła sytuacja materialna oskarżonego;
• problemy kadrowe bądź techniczne w sądzie właściwym lub niemożność wyznaczenia do rozpoznania sprawy sędziego stale orzekającego w sprawach karnych.

Co może uzasadniać przekazanie sprawy?

Sądy, w niektórych sytuacjach, dają się jednak przekonać i wnioskują o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu. Do okoliczności takich należą sytuacje, gdy:

• w opinii publicznej może pojawić się (nawet błędne) przekonanie, że sąd miejscowo właściwy nie będzie w stanie rozpoznać sprawy w sposób obiektywny i bezstronny;
• jedna ze stron jest niezdolna do udziału w procesie w sądzie ogólnie właściwym z uwagi na jej zły stan zdrowia.

Zobacz również "Przekazanie sprawy przez Sąd Najwyższy ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości" Wojciecha Jasińskiego, gdzie autor - krok po kroku - opisuje przebieg całego postępowania.

Wojciech Kowalski
product manager Działu Legal