Pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Sąd krajowy może, w ramach toczącego się przed nim sporu, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z wnioskiem o dokonanie wykładni aktów prawa unijnego lub o stwierdzenie, czy taki akt jest ważny. Pytanie prejudycjalne ma charakter konkretny, tzn. powiązane jest ze stanem faktycznym konkretnej sprawy sądowej. Skorzystanie z tego trybu powoduje wydłużenie (zawieszenie) postępowania sądowego, którego wynik uzależniony jest od odpowiedzi TSUE.

Tomasz Grzybowski w: Pytanie prejudycjalne sądu administracyjnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje, że zwracając się do TSUE o wydanie orzeczenia prejudycjalnego, sąd krajowy wszczyna nowe postępowanie o charakterze de facto międzynarodowym, które toczy się na podstawie zupełnie innych przepisów proceduralnych.

Kiedy można zadać pytanie prejudycjalne?

Pytanie prejudycjalne może być zadane w każdym stadium postępowania, aż do czasu jego zakończenia w postaci wydania rozstrzygnięcia, tj. orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji tak merytorycznego, jak i formalnego. TSUE zasadniczo nie stawia sądom krajowym żadnych ograniczeń co do etapu postępowania, na jakim należy podjąć decyzję o zwróceniu się o wydanie orzeczenia prejudycjalnego.

Tomasz Grzybowski zwraca uwagę, że zasadniczo jednak to końcowa faza postępowania rozpoznawczego jest właściwym momentem dla ewentualnego wystąpienia do TSUE z pytaniem prejudycjalnym, gdyż wówczas sąd jest w stanie precyzyjnie określić ramy prawne i faktyczne sprawy, a także ocenić, czy wydanie orzeczenia prejudycjalnego jest niezbędne do wydania rozstrzygnięcia.

Kto może wystąpić z pytaniem prejudycjalnym?

Jedynie sędzia jest kompetentny do oceny charakteru sprawy i uwzględnienia (lub nie) wniosku strony o wystąpienie z pytaniem prawnym do TSUE. Może również z urzędu wydać postanowienie o uruchomieniu przedmiotowej procedury.

Pytanie prejudycjalne jest uprawnieniem sądu krajowego, o ile jego orzeczenia podlegają zaskarżeniu. W przypadku zaś sądu ostatniej instancji, tj. takiego, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, odesłanie prejudycjalne jest obowiązkiem sądu.

Obowiązek ten aktualizuje się przy tym jedynie w toku postępowania głównego, nie dotycząc postępowań wpadkowych. Wyjątek od powyższej reguły stanowią sytuacje, gdy:

• poruszona w pytaniu prejudycjalnym kwestia nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (ocena tego należy do sądu krajowego, a nie do stron czy Trybunału),
• poruszona kwestia jest już rozstrzygnięta, tj. istnieje już orzecznictwo TSUE na dany, konkretny temat, które sąd uwzględnia; w ww. sytuacji sąd państwa członkowskiego, od którego orzeczeń nie przysługuje odwołanie, nie tylko nie jest zobowiązany zgłosić wniosku prejudycjalnego, ale wręcz nie powinien tego czynić, rozstrzygając problem interpretacyjny samodzielnie na podstawie odpowiedniego orzecznictwa TSUE,
• wykładnia danego przepisu prawa unijnego jest tak oczywista, że nie ma miejsca dla racjonalnych wątpliwości co do rozstrzygnięcia postawionego pytania, przy czym chodzi tu o przekonanie sądu krajowego, co do oczywistości wykładni prawa unijnego.

Na gruncie procedury sądowoadministracyjnej obowiązkiem skierowania pytania do TSUE, w razie powstania wątpliwości co do wykładni lub ważności prawa unijnego, objęty jest w szczególności NSA. Obowiązek ten dotyczyć może wyjątkowo również Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Jakich aktów dotyczyć mogą pytania prejudycjalne?

Tomasz Grzybowski podkreśla, że kompetencja TSUE dotyczy:

• wykładni traktatów oraz aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii;
• orzekania o ważności aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii.

Na traktaty składają się przede wszystkim:

• Traktat o Unii Europejskiej,
• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,
• Karta Praw Podstawowych wraz z odpowiednimi protokołami, deklaracjami oraz załącznikami,
• traktaty uzupełniające i zmieniające,
• traktaty o przystąpieniu nowych członków.

Najczęściej przedmiotem pytania będą następujące kategorie unijnych aktów prawnych

• rozporządzenia,
• dyrektywy,
• decyzje,

łącznie z niewiążącymi opiniami i zaleceniami, gdyż i one mogą mieć znaczenie dla wykładni i stosowania prawa przez organy krajowe.

Czy można zadać pytanie dotyczące orzeczenia TSUE?

Można przedstawić pytanie prejudycjalne dotyczące orzeczenia TSUE, jednakże jego przedmiotem może być jedynie kwestia wykładni orzeczenia, a nie jego ważność.
Pytanie takie jest dopuszczalne, jeżeli sąd krajowy:

• ma trudności w rozumieniu lub zastosowaniu orzeczenia TSUE lub
• przedstawia w danym zakresie nowe pytanie celem nakłonienia TSUE do udzielenia odmiennej odpowiedzi.

O co TSUE nie należy się pytać?

W komentarzu do procedury czytamy, że pytanie nie może dotyczyć sposobu rozstrzygnięcia danej sprawy sądowej. Pytanie powinno być więc tak sformułowane, by odpowiedź TSUE mogła w sposób wiążący i jednoznaczny przesądzić o interpretacji (legalności), jednak nie (przynajmniej bezpośrednio) o zastosowaniu przepisu przez sąd w konkretnej sprawie.

Pytanie prejudycjalne nie powinno też dotyczyć bezpośrednio zagadnienia zgodności prawa krajowego z prawem unijnym. TSUE nie może oceniać ważności dyspozycji prawa krajowego.

Przedmiotem pytania prawnego nie może być ponadto krajowy akt prawny. Pytanie może dotyczyć wyłącznie interpretacji albo ważności przepisów prawa unijnego. TSUE nie udziela odpowiedzi na pytania dotyczące interpretacji określonej dyspozycji prawa wewnętrznego, nawet jeśli została ona przyjęta w celu implementacji dyrektywy unijnej.

Z jakich elementów składa się pytanie prejudycjalne i dlaczego uzasadnienie jest tak ważne?

W wypadku NSA jak i WSA, postanowienie o przedstawieniu pytania prawnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w trybie prejudycjalnym zawiera w szczególności:

• określenie przedmiotu pytania prawnego;
• zwięzłe przedstawienie stanu sprawy oraz istotnych okoliczności faktycznych i prawnych, będących podstawą przedstawienia pytania prawnego;
• treść przepisów polskich mogących mieć zastosowanie w sprawie oraz, w razie potrzeby, wskazanie istotnego dla sprawy orzecznictwa sądów polskich;
• uzasadnienie powodów, dla których skład orzekający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności przepisów prawa Unii Europejskiej, jak również przedstawienie związku między tymi przepisami a ustawodawstwem polskim, w zakresie określonym w pytaniu;
• wskazanie, w jakim zakresie odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało przedstawione/postawione;
• wskazanie przedstawiciela składu orzekającego.

Jak wskazuje Autor procedury, konieczność dokonania użytecznej dla sądu krajowego wykładni prawa unijnego wymaga, by sąd zgłaszający wniosek określił faktyczny i prawny kontekst zadawanych pytań. Sąd krajowy powinien przedstawić:

• minimum wyjaśnień dotyczących powodów wyboru przepisów unijnych, o których wykładnię się zwraca,
• jaki dostrzega związek między tymi przepisami a ustawodawstwem krajowym mającym zastosowanie w sprawie,
• związek między przepisami unijnymi a okolicznościami faktycznymi sprawy.

W przeciwnym razie Trybunał uzna pytanie prejudycjalne w części lub w całości za niedopuszczalne.

Do przedstawienia we właściwy sposób ram prawnych i faktycznych wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wystarcza z reguły dokument nieprzekraczający dziesięciu stron. Przy zachowaniu wymogu lapidarności wniosek ten musi jednakże być wystarczająco kompletny i zawierać wszelkie istotne informacje pozwalające Trybunałowi oraz podmiotom uprawnionym do przedkładania uwag właściwie zrozumieć ramy faktyczne i prawne postępowania głównego.

Zdecydowanie więcej informacji na ten temat znajdziesz w: Pytanie prejudycjalne sądu administracyjnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat samych procedur, zobacz krótki film opisujący tę kategorię dokumentów.

Wojciech Kowalski
Senior Product Manager 

Tagi:
• LEX Kancelaria Prawna