Różne pomysły na rozliczenia majątkowe między konkubentami - linia orzecznicza

Rozliczenia majątkowe konkubentów to jeden z większych punktów zapalnych w orzecznictwie sądów polskich. Źródłem zaistniałej sytuacji jest m.in. brak przepisów prawa wprost regulujących ten problem. W rezultacie, szczególnego znaczenia nabierają stanowiska sądów orzekających w tego typu sprawach.

Aleksandra Partyk i Tomasz Partyk w linii orzeczniczej "Podstawy prawne rozliczenia majątkowego konkubentów", dostępnej w programie LEX, dokonują pogłębionej analizy orzecznictwa dotyczącego tego ważkiego problemu społecznego.  

Przepisy, których nie stosuje się do rozliczeń majątkowych między konkubentami

Zdaniem Autorów linii orzeczniczej, za utrwalone można uznać stanowiska co do niedopuszczalności stosowania do takich rozliczeń (ani wprost ani w drodze analogii):

• przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków, jak też
• przepisów o rozliczeniu wspólników spółki cywilnej.  

Różne podstawy prawne dla rozliczenia majątkowego konkubentów

Analiza orzecznictwa pokazuje jednocześnie, że sądy - w zależności od okoliczności sprawy i przyjętych założeń - stawiają różne tezy co do podstaw prawnych właściwych dla rozliczenia majątkowego konkubentów:

• Rozliczenie konkubinatu powinno nastąpić na podstawie przepisów o zniesieniu współwłasności w odniesieniu do składników majątkowych nabytych na współwłasność przez partnerów w czasie trwania związku.
• Nakłady konkubentów czynione wspólnie w czasie trwania konkubinatu na majątek jednego z nich powinny być rozliczone według przepisów o zniesieniu współwłasności.
• Przepisy o zniesieniu współwłasności nie mogą być uznane za wyłączną, całościową podstawę rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu. W szczególności w przypadku dokonania przez jednego z konkubentów nakładów na składnik majątkowy drugiego z nich, rozliczenie nie może być dokonane w postępowaniu o zniesienie współwłasności, lecz w odrębnym postępowaniu o zapłatę – z tytułu rozliczenia nakładów lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
• Rozliczenie nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na składnik majątkowy drugiego z nich powinno być przeprowadzone na podstawie przepisów o rozliczeniu nakładów posiadacza na cudzą rzecz. Rozliczenie nakładów w trybie tych przepisów jest możliwe dopiero wtedy, gdy rzecz pozostaje w wyłącznym posiadaniu tego z konkubentów, do którego należy.
• Nakłady jednego z konkubentów na składnik majątkowy drugiego z nich, w braku podstawy kontraktowej lub deliktowej rozliczenia, powinny być rozliczone w trybie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Taka sama jest podstawa prawna rozliczeń roszczeń z tytułu pracy wykonywanej nieodpłatnie przez jednego z partnerów na rzecz drugiego z nich, w szczególności w związku z prowadzeniem gospodarstwa domowego.
• W przypadku nabycia przez jednego z małżonków wspólnie z konkubentem składnika majątkowego, jeżeli trwa jeszcze jego małżeństwo i panuje między małżonkami ustrój wspólności majątkowej, prowadzi do wejścia udziału w nabytym składniku majątkowym w skład majątku wspólnego małżonków. W takim przypadku do rozliczenia majątkowego właściwe mogą okazać się również częściowo przepisy o podziale majątku wspólnego małżonków, skoro składnik majątkowy stał się przedmiotem współwłasności łącznej małżonków.  

Co ważne, praktyka orzecznicza w tym obszarze wydaje się być bardzo dynamiczna, pojawiają się nowe orzeczenia, a wraz z nimi mogą pojawić się nowe pomysły. W efekcie linia orzecznicza "Podstawy prawne rozliczenia majątkowego konkubentów", dostępna w programie LEX, podlega cyklicznej aktualizacji o najnowsze orzeczenia.  

Wojciech Kowalski

product manager