Rozporządzenie w sprawie wylesiania (EUDR) nadal wyzwaniem dla firm spożywczych. Jest interwencja Komisji

Pomimo półtorarocznego czasu na przygotowanie się do wymogów rozporządzenia w sprawie wylesiania (EUDR) skala trudności zawartych w nim rozwiązań przerosła oczekiwania i obawy wielu, w tym firm spożywczych. Długotrwałe naciski na Komisję przyniosły jednak w końcu pożądany skutek. Stosowanie regulacji zostanie opóźnione.

Rozporządzenie EUDR to jedna z najbardziej kontrowersyjnych unijnych regulacji w ostatnich latach. W celu powstrzymania globalnego wylesiania i degradacji lasów ustanawia ono generalny zakaz wprowadzania do obrotu w UE lub wywożenia z niej niektórych produktów związanych z tymi zjawiskami, nakładając na przedsiębiorców spożywczych i nie tylko wiele skomplikowanych i trudnych do realizacji obowiązków, grożąc dotkliwymi sankcjami i narażając ich na poważne ryzyka ekonomiczne. Co więcej, swoimi skutkami dotyka państwa trzecie, będące eksporterami przedmiotowych towarów i produktów na unijny rynek. Pojawiają się również coraz silniejsze głosy, że regulacja może wpływać na zakłócenia globalnego handlu i wzrost cen.

1. Przedsiębiorcy - zakazy i obowiązki

W związku z zakazem wprowadzania do obrotu lub wywożenia niektórych produktów związanych z wylesianiem przedsiębiorcy są zobowiązani do realizacji następujących podstawowych wymogów:

• gromadzenia informacji, dokumentów i danych potwierdzających, że wprowadzane na unijny rynek lub wywożone stąd produkty nie powodują wylesiania i zostały wytworzone zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji. Dane te obejmować mają przykładowo, co wzbudza zresztą szczególne obawy wśród firm co do możliwości realizacyjnych, geolokalizację wszystkich działek, na których uprawiano surowce;
• dokonania oceny ryzyka dotyczącej zgodności tych produktów z wymogami rozporządzenia;
• przyjęcia procedury i środków zmniejszania ryzyka w przypadku, gdy przeprowadzona ocena ryzyka nie wykaże, że ryzyko nie występuje lub jest znikome oraz
• zachowania należytej staranności przed wprowadzeniem produktów do obrotu lub przed ich wywozem, którego rezultatem jest złożenie oświadczenia o należytej staranności.

2. Środki spożywcze objęte rozporządzeniem EUDR

Rozporządzenie EUDR obejmuje swoim zakresem pewne środki spożywcze, które zdaniem twórców regulacji prowadzą w największym zakresie do wylesiania i degradacji lasów. Są to:

• kakao i czekolada,
• kawa,
• olej palmowy,
• soja oraz
• wołowina.

3.  Sankcje

W razie naruszenia przepisów rozporządzenia EUDR przez dany podmiot, regulacja przewiduje katalog dotkliwych sankcji obejmujący obowiązek podjęcia działań naprawczych oraz kary.

Działania naprawcze mogą polegać m.in. na:

• uniemożliwieniu wprowadzenia towaru lub produktu do obrotu, lub udostępnienia ich na rynku lub wywozu,
• natychmiastowym ich wycofaniu,
• ich przekazaniu na cele charytatywne lub cele pożytku publicznego.

Jeśli chodzi o kary, o rodzaju i ich wymiarze mają decydować ostatecznie państwa członkowskie. Mogą one zgodnie z rozporządzeniem EUDR obejmować m.in.:

• grzywny,
• konfiskatę produktów lub dochodów, czy
• czasowe wykluczenie na okres maksymalnie 12 miesięcy z procedur udzielania zamówień publicznych.

4. Obawy sektora spożywczego dotyczące rozporządzenia EUDR

Jeszcze na etapie projektu producenci i dystrybutorzy żywności podnosili wiele wątpliwości związanych z realizacją wymogów rozporządzenia EUDR. Przedsiębiorstwa wskazywały zwłaszcza na trudności z zastosowaniem się do wymogu śledzenia drogi produktów w całym łańcuchu dostaw, począwszy od punktu ich produkcji. Skarżyły się, że, aby uniknąć dotkliwych sankcji za nieprzestrzeganie unijnego prawa (EUDR przewiduje możliwość nałożenia grzywny w wysokości do 4 proc. obrotów firmy), będą musiały zrezygnować z producentów dóbr konsumpcyjnych z "ryzykownymi" łańcuchami dostaw i w związku z tym dokonać istotnych zmian w tych łańcuchach. To zaś z kolei może prowadzić do potencjalnych problemów z podażą produktów i wzrostem ich cen. Obawy producentów miały się wkrótce potwierdzić - ocenia się bowiem, że jednym z czynników odpowiadających za obecne, rekordowo wysokie ceny niektórych produktów (np. kakao) jest m.in. nowe, radykalne unijne prawo.

5. Wejście w życie, stosowanie i implementacja rozporządzenia

Jak dotychczas rozporządzenie EUDR przewiduje, że stosuje się je od 30 grudnia 2024 r. lub od 30 czerwca 2025 r. (rozporządzenie weszło w życie 29 czerwca 2023 r.). Terminy stosowania zależą od wielkości firm. Duże przedsiębiorstwa regulacja obejmie w terminie wcześniejszym. Z kolei w przypadku mikroprzedsiębiorstw lub małych przedsiębiorstw, datą początku stosowania będzie termin późniejszy.

2 października 2024 r. Komisja Europejska zgłosiła jednak projekt nowelizacji rozporządzenia EUDR, w którym zaproponowała dodatkowy 12-miesięczny czas na pełne wprowadzenie przewidzianego w tym akcie prawnym systemu. Jeżeli projekt nowelizacji zostanie zatwierdzony przez Radę Unii Europejskiej i Parlament Europejski, rozporządzenie będzie stosowane w przypadku dużych i średnich przedsiębiorstw od 30 grudnia 2025 r., a wobec mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw - od 30 czerwca 2026 r.

Warto podkreślić, że chociaż rozporządzenie ma charakter bezpośrednio obowiązujący, to część przepisów wymaga implementacji przez państwa członkowskie. Dotyczy to przede wszystkim:

• wyznaczenia właściwego organu lub organów odpowiedzialnych za wypełnienie obowiązków wynikających z rozporządzenia, które powinno nastąpić do 30 grudnia 2023 r. oraz
• określenia zasad dotyczących kar mających zastosowanie w przypadku naruszeń rozporządzenia przez podmioty i podmioty handlowe i wprowadzenia wszelkich środków niezbędnych do ich wdrożenia.

Póki co nie pojawił się jednak żaden projekt ustawy w tym zakresie.

6. Wytyczne dotyczące wdrażania rozporządzenia EUDR oraz Strategiczne ramy współpracy międzynarodowej

Oprócz projektu nowelizacji rozporządzenia EUDR, który został udostępniony na unijnej stronie internetowej zawierającej tzw. dokumenty przygotowawcze (czyli dokumenty, które powstają na poszczególnych etapach procesu legislacyjnego) 7 i 13 listopada 2024 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej ogłoszono dwa istotne akty, które mają wesprzeć podmioty objęte rozporządzeniem w przygotowaniach do wdrożenia regulacji. Pierwszym dokumentem są wytyczne, które dostarczają wskazówek, jak interpretować niektóre istotne części tekstu rozporządzenia. Drugi akt to tzw. wzmocnione ramy współpracy międzynarodowej w kontekście rozporządzenia o wylesianiu określające zasady, którymi będzie kierowała się Komisja Europejska w relacjach z państwami trzecimi.

7. O rozporządzeniu EUDR w LEX-ie

O rozporządzeniu EUDR piszemy w LEX Prawo Europejskie w trzech publikacjach:

• Firmy spożywcze i produkty związane z wylesianiem: obowiązki, terminy i sankcje,
• Rozporządzenie w sprawie wylesiania będzie opóźnione [projekt UE] oraz
• Komisja wyjaśnia przepisy rozporządzenia o wylesianiu (EUDR).

Wymienione publikacje zawierają rozwinięcia wskazanych wyżej wątków oraz analizują nieujęte tutaj zagadnienia.

Rafał Bujalski

Senior Product Manager

LEX Prawo Europejskie

Tagi:
• LEX Prawo Europejskie