Rozwód -a co z domem? Zniesienie małżeńskiej wspólności majątkowej
Zdawać by się mogło, że rozwód kończy wszelkie wspólne relacje prawne między małżonkami. Niestety rzeczywistość jest zgoła inna. Po rozwodzie zazwyczaj na byłych małżonków czeka jeszcze jedno postępowanie - o zniesienie małżeńskiej wspólności majątkowej. Dopiero to rozstrzyga co stanie się ze wspólnym mieszkaniem, działką czy kredytem. Jak przez nie przebrnąć?
Zasadą jest, że z chwilą zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami dochodzi również do zawiązania wspólności majątkowej. Dotyczy ona przedmiotów majątkowych nabytych podczas trwania małżeństwa przez oboje ze współmałżonków bądź jednego z nich.
Przedmioty te w tym kontekście zbiorczo nazwane są majątkiem wspólnym.
Czy majątek małżonków zawsze jest wspólny?
Oczywiście, wspólność majątkowa nie jest jedynym prawnie dopuszczalnym reżimem ukształtowania relacji majątkowych pomiędzy małżonkami. Ustawodawca dopuszcza zawarcie umowy, w formie aktu notarialnego, rozszerzającej bądź ograniczającej wspólność majątkową. Wybór konkrentego reżimu niesie za sobą ogromne skutki w przypadku rozwodu - po jego orzeczeniu niezbędne jest również zniesienie istniejącej wciąż między byłymi małżonkami wspólności majątkowej. Postępowanie w tym zakresie rozpoczyna się wniesieniem do sądu wniosku o podział majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.
Dodatkowo istnieje również możliwość rezygnacji ze wspólności majątkowej na rzecz:
- rozdzielności majątkowej (Zobacz:Umowna rozdzielność majątkowa małżonków)
- rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków (Zobacz: Rozdzielność majątkowa z wyrówaniem dorobków)
Mieszkanie w prezencie od rodziców, kredyt hipoteczny, spadek po cioci - czyli co wchodzi w skład majątku wspólnego?
W skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszelkie dobra materialne, które zostały nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej. Oznacza to, że podczas określania majątku wspólnego niezbędnym jest określenie czasu w jakim doszło do nabycia poszczególnych dóbr takich jak dom czy samochód. Ustawodawca określił również dobra, które należą do tzw. majątku osobistego małżonka, a więc takie, które nie podlegają podziałowi w przypadku postępowania o podział majątku wspólnego. Jest to katalog zamknięty, w którego skład wchodzą m.in:
- dobra majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej
- dobra nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu bądź darowizny
- dobra majątkowe służące do zaspokojenia wyłącznie osobistych potrzeb jednego z małżonków
- prawa niezbywalne
- wynagrodzenia z tytułu działalności zarobkowej
Kwestią sporną natomiast pozostaje, do jakiego majątku wchodzą dobra materialne nabyte częściowo ze środków pochodzących z majątku wspólnego, częściowo z majątku osobistego jednego z małżonków. Orzecznictwo dotyczące tego zagadnienia nie jest jednolite, gdyż na przestrzeni lat pojawiły się trzy koncepcje rozwiązania podobnego stanu faktycznego. Zostały one przedstawione w linii orzeczniczej opracowanej przez Aleksandrę i Tomasza Partyk dostępnej w programie LEX (Zobacz: Przynależność do majątku wspólnego małżonków przedmiotu nabytego częściowo za składniki pochodzące z majątku wspólnego, a częściowo z majątku osobistego)
Jak wygląda postępowanie o podział majątku wspólnego?
Jak już wcześniej była mowa, postępowanie w przedmiocie podziału majątku wspólnego wszczyna się na wniosek strony zainteresowanej. Jest to postępowanie nieprocesowe. Wniosek, o którym mowa musi czynić za dość warunkom formalnym pozwu, z tą jednak różnicą, że wymienia się w nim wnioskodawcę i uczestnika, a nie tak jak w przypadku pozwu - powoda i pozwanego. W samej treści wniosku powinno znaleźć się wyszczególnienie dóbr materialnych wchodzących w skład majątku wspólnego a także propozycja jego podziału.
Dodatkowo, przewodniczący może zobowiązać uczestnika do wniesienia odpowiedzi na wniosek - (Zobacz: Odpowiedź na wniosek o podział majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową). Jest to więc szansa na ustosunkowanie się drugiej strony postępowania co do twierdzeń wnioskodawcy szybciej, aniżeli dopiero podczas posiedzenia sądu.
Po zakończeniu tzw. postępowania przygotowawczego, również w przypadku postępowania o podział majątku wspólnego, sąd może skierować strony do mediacji (Zobacz: Postanowienie o skierowaniu uczestników postępowania do mediacji). Jest to rozwiązanie pożądane z punktu widzenia postępowania cywilnego i jego szybkości, ale także zdaje się być korzystne dla stron postępowania, bowiem daje większe pole do dyskusji na temat potencjalnych rozwiązań sprawy.
W przypadku braku zakończenia postępowania w drodze mediacji dochodzi do rozpatrzenia sprawy przed sądem i rozpoczęcia postępowania dowodowego w sprawie. W tym miejscu wskazać należy istotną rolę biegłego w przypadku spraw o podział majątku wspólnego, bowiem profesjonalna wiedza na temat podziału nieruchomości czy ich wyceny jest niezbędna do prawidłowego zakończenia postępowania.
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd wydaje postanowienie i ustala skład i wartość majątku wspólnego. Na to postanowienie przysługuje apelacja.
Ostatnim krokiem jest oczywiście podział majątku wspólnego, dokonywany według określonych zasad.
Wszystkie czynności wspomniane wyżej, łącznie z ich dokładnym omówieniem zostały przedstawione w procedurze Postępowanie w sprawie z wniosku o podział majątku wspólnego dostępnej w LEX.
Jak formalnie przygotować się do podziału majątku?
Postępowanie o podział majątku wspólnego bywa dość skomplikowane. Ilość dóbr materialnych do podziału ale także ilość pism procesowych wymienionych podczas jego trwania bywa niekiedy przytłaczająca. Kluczem do sukcesu jest więc dobra organizacja, ale przede wszystkim odpowiednie dopasowanie pism procesowych i żądań do stanu faktycznego. Oszczędzi to zarówno czas jak i uporządkuje całe postępowanie. W programie LEX dostępny jest zbiór nowych autorskich wzorów pism, które łatwo przeprowadzą uczestnika postępowania przez jego wszystkie etapy.
Młodszy Redaktor
Redakcja Publikacji Elektronicznych