Jak dokonać skutecznego wydziedziczenia?

Wydziedziczenie to jedna z instytucji prawnych, której zastosowanie skutkuje wykluczeniem danego spadkobiercy od dziedziczenia. Skuteczność wydziedziczenia jest zależna od określonych warunków, wynikających z kodeksu cywilnego oraz orzecznictwa. Dowiedz się co o wydziedziczeniu mówią przepisy prawa i na jakie orzeczenia związane z niniejszą instytucją warto zwrócić szczególną uwagę.

Kogo można wydziedziczyć? 

Spadkodawca może wydziedziczyć jedynie osoby uprawnione do zachowku, czyli:

• zstępnych,
• małżonka,
• rodziców.

W odniesieniu do pozostałych spadkobierców ustawowych – nawet jeśli zaistniałyby określone kodeksem przesłanki wydziedziczenia – wydziedziczenie jest bezprzedmiotowe, ponieważ spadkobiercy ustawowi inni niż ww. nie są uprawnieni do zachowku.

Jakie są przyczyny wydziedziczenia? 

Katalog zamknięty przyczyn wydziedziczenia został przez ustawodawcę określony w art. 1008 k.c. W przepisie tym wskazano, że uprawniony do zachowku może zostać wydziedziczony, jeśli:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wskazane przesłanki stanowią jedyne dopuszczalne przyczyny wydziedziczenia jednego lub kilkorga spadkobierców ustawowych uprawnionych do zachowku.

Przyczyny wydziedziczenia - orzecznictwo

W judykaturze wskazuje się, iż uporczywym niedopełnieniem obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, będącym podstawą wydziedziczenia w rozumieniu art. 1008 pkt 3 k.c. jest długotrwałe lub wielokrotne (uporczywe) zaniedbywanie potrzeb materialnych i emocjonalnych spadkobiercy. W szczególności więc wskazuje się tu na niealimentację, gdy spadkodawca znajduje się w niedostatku, jak też na brak wsparcia i opieki w chorobie oraz długotrwały brak utrzymywania kontaktów rodzinnych i nieinteresowanie się jego sprawami.

Czytaj więcej:

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 października 2014 r., I ACa 371/14
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 czerwca 2016 r., I ACa 1213/15

Warto zaznaczyć, że istnieje w orzecznictwie również linia podkreślająca, że uporczywym niedopełnianiem obowiązków rodzinnych nie jest nieutrzymywanie kontaktów pomiędzy spadkobiercą i spadkodawcą, jeżeli wynika to z postawy samego spadkodawcy.  W związku z tym, dla istnienia podstawy wydziedziczenia określonej w art. 1008 pkt 3 k.c. długotrwałe niedopełnienia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy musi być spowodowane okolicznościami leżącymi po stronie samego spadkobiercy.

Czytaj więcej:

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 kwietnia 2015 r., I ACa 985/14
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 listopada 2011 r., I ACa 524/11

Oba poglądy zostały wyrażone w linii orzeczniczej dostępnej w LEX Kompas Orzeczniczy 2.0: "Uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy jako podstawa wydziedziczenia.".

Jak efektywniej pracować z orzecznictwem? 

W LEX Kompas Orzeczniczy 2.0 możesz szybciej i sprawniej przeglądać interesujące Cię orzeczenia. Bez obaw! Dotyczy to także tych orzeczeń, które są powiązane z tematyką wydziedziczenia.

Jedną z funkcjonalności LKO 2.0 jest automatyczna analiza treści. (Zobacz poniżej)

Wystarczy jedno kliknięcie, aby dokonać automatycznego podziału tekstu na:

• rozstrzygnięcia
• roszczenia i zarzuty
• argumentację prawną
• fakty

A jeśli chcesz wzmocnić swoją argumentację i szukasz orzeczeń o przybliżonej merytorycznie treści do obecnie przeglądanego, to skorzystaj z funkcjonalności "Orzeczenia podobne", która również jest dostępna w Lex Kompas Orzeczniczy 2.0 i znajduje się w prawym panelu obecnie przeglądanego orzeczenia. (Zobacz poniżej)

Jakie są warunki skuteczności wydziedziczenia? 

Skuteczne wydziedziczenie musi spełniać określone warunki wynikające przede wszystkim z kodeksu cywilnego, ale również orzeczeń sądów. Do warunków należą:

• Wydziedziczenia można dokonać wyłącznie w drodze testamentu - w dowolnej jego formie, także w formie szczególnej.
• Osoba, którą chce się wydziedziczyć, nie może być ustawowym dziedzicem. Jeśli osoba jest ustawowym dziedzicem, to nie można jej całkowicie wydziedziczyć, jednak można ograniczyć jej udział w spadku.
• Podczas dokonywania omawianej czynności prawnej, spadkodawca jest zobowiązany do podania przyczyny wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, na co wskazuje m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2013 r., VI ACa 578/13. Co do zasady przyjmuje się, że testator nie powinien odwoływać się tylko do przesłanki z art. 1008 k.c., ale jest również zobligowany opisać w testamencie w sposób zwięzły, a przy tym wyczerpujący, zdarzenia, które skłoniły go do podjęcia decyzji o wydziedziczeniu jednej lub kilu osób.
• Wydziedziczenie powinno być jasno i jednoznacznie wyrażone, o czym orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CSK 7/09.
• Wydziedziczenie nie może wynikać z przymusu ani groźby i musi być zgodne z prawem.

Wydziedziczenie niesie za sobą poważne skutki - dopuszczenie do jakichkolwiek niewłaściwości mogłyby przyczynić się do bezpodstawnych niekorzyści dla potencjalnych spadkobierców lub zezwolenia na niegodne zachowanie wobec spadkodawcy. W związku z tym, przygotowanie się do tego rodzaju spraw - często bardzo emocjonalnych oraz zawiłych - wymaga wykonania uprzednio wielu, niełatwych czynności, które w zależności od stosowanych metod mogą pochłaniać różne ilości czasu. Ważne jest, aby w takich sytuacjach posiadać skuteczne sposoby wyszukiwania informacji oraz minimalizować czas spędzony nad każdym zadaniem.

Zrób pierwszy krok w kierunku oszczędności czasu i skorzystaj z bezpłatnego dostępu testowego LEX Kompas Orzeczniczy 2.0. 

Tagi:
• LEX Kancelaria Prawna