Spór o praworządność w Polsce: grudniowe opinie rzecznika generalnego TSUE
W grudniu rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości UE wydał trzy istotne opinie dotyczące sporu o praworządność w Polsce. Dwie z nich należy ocenić jako niepomyślne, jedną jako korzystną dla polskiego rządu. Chociaż opinie rzecznika nie mają charakteru wiążącego dla TSUE, to rzadko się zdarza, aby Trybunał od nich odstąpił.
Na temat tych opinii w programie LEX Prawo Europejskie udostępniliśmy właśnie trzy omówienia. Warto dodać, że w naszych programach znaleźć można także wiele innych publikacji dotyczących sporu o praworządność w Polsce.
Ustawa sądowa z 2019 r. narusza prawo UE
Pierwsza z opinii została wydana w związku ze skargą Komisji Europejskiej na Polskę (sprawa C-204/21) dotyczącą zgodności ustawy z 20.12.2019 r. zmieniającej w szczególności krajowe przepisy o ustroju sądów powszechnych i Sądzie Najwyższym z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 Karty praw podstawowych UE, art. 267 TFUE, zasadą pierwszeństwa prawa Unii, jak również z prawem do poszanowania życia prywatnego i prawem do ochrony danych osobowych, które zostały zagwarantowane w art. 7 i art. 8 ust. 1 Karty, jak również w przepisach rozporządzenia RODO.
W swojej opinii rzecznik generalny zgodził się zasadniczo z zarzutami Komisji stwierdzając, że polska ustawa zmieniająca przepisy o ustroju sądów powszechnych i Sądzie Najwyższym narusza prawo UE. Naruszenie to przejawia się, zdaniem rzecznika, w odebraniu sądom krajowym możliwości zapewnienia, że prawo Unii zawsze będzie stosowane przez niezależny i bezstronny sąd, w powierzeniu Izbie Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego wyłącznej właściwości w sprawach dotyczących statusu sędziego, a także w naruszeniu prawa sędziów do poszanowania ich życia prywatnego i ochrony ich danych osobowych.
Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz omówienie przedmiotowej opinii.
Kompetencje Izby Dyscyplinarnej niezgodne z prawem UE
W drugiej z opinii w sprawie m.in. sędziego Igora Tulei (sprawy połączone C-615/20 i C-671/20) rzecznik ocenił zgodność z prawem UE wydanego przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego zezwolenia na pociągnięcie tego sędziego do odpowiedzialności karnej i zawieszenia go w czynnościach służbowych, i w konsekwencji odsunięcia go od orzekania w niektórych sprawach karnych, które zostały mu przydzielone.
W swojej opinii rzecznik generalny doszedł m.in. do wniosku, że art. 2 TUE i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, w związku z art. 47 Karty, stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, które przyznają właściwość do wydawania zezwoleń na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej, pozbawienie wolności (zatrzymanie) sędziów oraz zawieszenie ich w czynnościach służbowych z jednoczesnym obniżeniem wynagrodzenia sądowi, który nie spełnia wymogów niezależności, bezstronności lub uprzedniego ustanowienia na mocy ustawy.
Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz omówienie przedmiotowej opinii.
Sam sposób powołania KRS nie przesądza o niezgodności powoływania sędziów w Polsce z prawem UE
W trzeciej ze spraw (C-181/21 i C-269/21) dotyczącej procedur powoływania sędziów sądów powszechnych w Polsce i obsady sądów tzw. neosędziami, sądy okręgowe w Krakowie i Katowicach dążyły do uzyskania wykładni zasady uprzedniego ustanowienia sądu na mocy ustawy wyrażonej w art. 19 ust. 1 akapit drugi UE w związku z art. 47 Karty. Sądy te wyraziły wątpliwości, czy skład orzekający sądu jest zgodny z tą zasadą w sytuacji, gdy niektórzy z jego członków zostali powołani, po pierwsze, w ramach procedury pomijającej udział organów samorządu sędziowskiego; po drugie, na podstawie uchwały KRS, która w przeważającej mierze składa się z członków wybranych przez władzę ustawodawczą; oraz, po trzecie, w sytuacji, gdy kandydaci, którzy nie zostali rekomendowani do powołania w ramach danego postępowania nominacyjnego, nie mieli prawa do zaskarżenia niekorzystnych dla nich uchwał do sądu spełniającego wymóg uprzedniego ustanowienia na mocy ustawy.
W swojej opinii rzecznik generalny, odnosząc się do czynników, na które zwróciły uwagę polskie sądy, uznał, że czynniki te same w sobie nie wystarczą do sformułowania wniosku, że postępowania prowadzące do powołania sędziów sądów powszechnych są niezgodne z wymogami prawa Unii. Ostateczna weryfikacja tego stwierdzenia powinna jednak, zdaniem rzecznika, podlegać ocenie samych sądów.
Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz omówienie przedmiotowej opinii.
Spór o praworządność w Polsce w dokumentach i publikacjach w LEX-ie
Warto zwrócić uwagę, że w LEX Prawo Europejskie dostępny jest aktualizowany na bieżąco materiał zawierający listę wszystkich wydanych orzeczeń Trybunałów europejskich odnoszących się do sporu o praworządność w Polsce oraz obszerny zbiór publikacji na ich temat. Wśród publikacji znaleźć można: glosy, omówienia orzeczeń, monografie i artykuły.
Więcej - zobacz: Zmiany w polskim sądownictwie przed TSUE i ETPC
product manager LEX Prawo Europejskie