Sytuacja polskiego wymiaru sprawiedliwości oraz sędziów powołanych przez nową KRS

Czy istnieje możliwości wyłączenia sędziów lub unieważnienia lub wznowienia postępowania w sprawach, w których orzekali sędziowie powołani na wniosek tzw. nowej Krajowej Rady Sądownictwa? To obecnie chyba jedno z najczęściej zadawanych pytań w środowisku prawniczym.

Jakie są przesłanki wyłączenia sędziego oraz wznowienia postępowania?

Procedura cywilna, karna, jak i ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: „p.p.s.a.”), regulują instytucję wyłączenia sędziego oraz przesłanki wznowienia postępowania. Mimo odrębności procedur, przesłanki wyłączenia sędziego, a także wznowienia postępowania, w każdej z nich są podobne. Każda wskazana procedura (cywilna, karna, sądowo-administracyjna) stawia wymóg orzekania przez osobę uprawnioną i bezstronną, co ma z kolei prowadzić do realizacji prawa do sądu, gwarantowanego Konstytucją RP, tj. przepisem art. 45 ust. 1: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”, a także zasady demokratycznego państwa prawa oraz trójpodziału władzy.

Nie ma możliwości wznowienia postępowania, jeśli zachodziła przesłanka do wyłączenia sędziego na wniosek, a nie z mocy ustawy. Jednakże, przesłanki wznowieniowe posługują się pojęciem „osoby nieuprawnionej”. W świetle doktryny, „osoba nieuprawniona”, to osoba, która w ogóle nie posiada uprawnienia do zasiadania w składzie sądu, nie jest sędzią ani ławnikiem, a pomimo to uczestniczyła w składzie sądu, a także osoba, która wprawdzie posiada wskazane kwalifikacje (jest sędzią albo ławnikiem), ale nie była uprawniona do zasiadania w określonym sądzie.

Jaki jest status sędziego wybranego przez nową KRS?

Jak pisze mecenas Kinga Masilunas z kancelarii BG TAX & LEGAL Sp. z o.o.: wydaje się słuszne postawienie tezy, że za „osobę nieuprawnioną”, należy postrzegać sędziego wybranego przez nową KRS. Kwalifikacja ta, winna dać podstawę do żądania wznowienia postępowania sądowego, o ile nie doszło do wyłączenia danego sędziego w ramach zwykłego postępowania sądowego lub unieważnienia postępowania z tego powodu, z zastrzeżeniem treści uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r.

Szczegółowa analiza uzasadnienia została przedstawiona w dostępnym w LEX komentarzu praktycznym:

• Sytuacja polskiego wymiaru sprawiedliwości - analiza wpływu wyroku TSUE z dnia 19.11.2019 r., wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5.12.2020 r., uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2020 r. na postępowania sądowe i sądowo-administracyjne.

Katarzyna Irytowska

Product manager LEX Kancelaria Prawna