Kredyty frankowe - co w praktyce oznacza teoria dwóch kondykcji?
Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Tak orzekł SN w uchwale z 16 lutego 2021 r. Co oznacza to dla kredytobiorców?
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16.02.2021 r., III CZP 11/20 uznał teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w który sąd może rozstrzygnąć o roszczeniu „frankowicza” lub innej osoby pokrzywdzonej kredytem walutowym (Rozliczenie stron nieważnej umowy kredytu frankowego, orzecznictwo (lex.pl).
Konsekwencje uchwały SN w praktyce
Jak zauważa S. Gurgacz i A. Skorupka w komentarzu praktycznym - Teoria dwóch kondykcji – konsekwencje prawne i praktyczne uchwały SN III CZP 11/20 w wypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej frankowej lub innej walutowej roszczenia obu stron – kredytobiorcy (pokrzywdzonego konsumenta) oraz banku należy traktować oddzielnie, co oznacza, że kredytobiorca ma prawo domagać się od banku zwrotu spełnionych świadczeń, nawet jeśli nie spłacił kredytu. Nie jest bowiem istotne, ile kapitału kredytobiorca pożyczył od banku, ale ile mu oddał. Wzajemne świadczenia obu stron – kredytobiorcy oraz banku nie są automatycznie potrącane. Zatem bank musi przedstawić swoje własne roszczenia, aby móc dochodzić zwrotu pożyczonego pokrzywdzonemu konsumentowi kapitału. W związku z tym pozwany bank, chcąc doprowadzić do wzajemnych rozliczeń z kredytobiorcą, powinien wytoczyć powództwo wzajemne, ponieść zarzut potrącenia lub ewentualnie zarzut zatrzymania. Zastosowanie teorii dwóch kondycji otwiera także dyskusję na temat ewentualnego przedawnienia roszczeń banku.
Teoria salda, a teoria dwóch kondykcji
Teoria salda zakłada, że świadczenie wzajemne należy odjąć od wzbogacenia. Skutkiem takiego działania jest to, że obowiązek zwrotu obciąża tylko jedną stronę, tę która uzyskała większą korzyć, a zwrot obejmuje tylko nadwyżkę wartości. Teoria dwóch kondykcji polega na tym, że każda ze stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia: bank o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku. Stwierdzenie, że świadczenie spełnione przez kredytobiorcę jest nienależne, oznacza, co do zasady, tyle, że podlega ono zwrotowi nawet w przypadku, kiedy kredytobiorca jest jednocześnie dłużnikiem banku.
Sąd nad kredytami frankowymi - uchwała SN z 13 kwietnia - zaproszenie na webinar
Problematyka kredytów frankowych wywołuje poważne rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Przynajmniej część z nich ma rozstrzygnąć uchwała całego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2021r. (III CZP 11/21). Treść zagadnień prawnych omawianych w uchwale wskazuje, że realizuje ona dwa zadania. Po pierwsze, chodzi o ostateczne uporządkowanie kwestii dotyczących oceny skutków stwierdzenia abuzywności klauzul indeksacyjnych i denominacyjnych dla umowy kredytu frankowego i treści wynikającego z umowy stosunku prawnego. Po drugie, Sąd Najwyższy rozstrzygnie również nowsze wątpliwości, dotyczące szeroko rozumianych zasad rozliczeń stron w razie stwierdzenia nieważności (bezskuteczności) umowy kredytu frankowego.
Jest oczywiste, że uchwała całego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego będzie miała fundamentalne znaczenie dla orzecznictwa sądowego w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Zapraszam na webinarium, podczas którego omówione zostaną zagadnienia prawne przedstawione w uchwale oraz konsekwencje stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy dla praktyki orzeczniczej.
Product manager LEX Kancelaria Prawna