TOP 10 najpopularniejszych orzeczeń TSUE w 2021 r.
Ubiegły rok przyniósł wiele ważnych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE. Które z nich interesowały najbardziej Użytkowników LEX-a? Jakich konkretnych zagadnień dotyczyły? Zapraszamy do zapoznania się z listą najczęściej czytanych orzeczeń unijnych w naszych programach.
Listę tę przedstawiamy według popularności orzeczeń w kolejności malejącej. Przy okazji przypominamy również publikacje udostępnione w programach LEX, które omawiają przedmiotowe orzeczenia.
Zanim przejdziemy do przedstawienia listy, warto pokusić się o kilka uwag natury ogólnej. Ciekawostką jest to, że pierwsze sześć orzeczeń to na przemian orzeczenia dotyczące dwóch zagadnień - kredytów frankowych oraz podatku VAT. Tematy pozostałych wyroków to oprócz kolejnego zagadnienia związanego z kredytami walutowymi: krajowy (ale nie-polski wymiar sprawiedliwości), ochrona własności przemysłowej i ubezpieczenia komunikacyjne. Na uwagę zasługuje w tym miejscu brak wśród TOP 10 najpopularniejszych orzeczeń wyroków dotyczących polskiego sporu o praworządność.
Jeśli chodzi o "pochodzenie" spraw, w których zapadały niżej przytoczone orzeczenia, to siedem z orzeczeń zostało wydanych w polskich sprawach, trzy pozostałe - w sprawach zagranicznych.
1. C-19/20 (Bank BPH)
W 2021 roku Użytkownicy LEX-a sięgali najczęściej do polskiego wyroku dotyczącego kredytów frankowych, z którym wiązano w Polsce ogromne oczekiwania - podobne do wyroku w sprawie Dziubak. Jak jednak podkreśla nasz ekspert - dr Łukasz Węgrzynowski, wyrok ten nie spełnił pokładanych w nim nadziei: do większości kluczowych zagadnień Trybunał odniósł się bowiem skrótowo.
W omawianym orzeczeniu, jak wskazuje inny ekspert - dr Radosław Maruszkin - Trybunał uznał, m.in. że: 1) zmiana umowy kredytu frankowego nie wyłącza jej kontroli przez sąd, ale może zapobiec jej unieważnieniu, 2) nieuczciwy warunek powinien być usunięty z umowy, a nie naprawiony przez sąd, 3) dyrektywa 93/13 o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich ustanawia jedynie minimalny poziom ochrony konsumentów, a kwestia utrzymania w mocy umowy regulowana jest przez prawo krajowe i 4) sąd krajowy ma obowiązek poinformowania konsumenta o możliwych skutkach stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umowy, nawet jeżeli jest on reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika.
Więcej zob. m.in.:
- Maruszkin Radosław, Wyrok w sprawie frankowiczów: komu przyniósł korzyść?
- Węgrzynowski Łukasz, Niektóre aspekty wadliwości umowy kredytu frankowego w ocenie Trybunału Sprawiedliwości UE. Glosa do wyroku TS z dnia 29 kwietnia 2021 r., C-19/20
- Kocot Wojciech J., Możliwość usunięcia jedynie nieuczciwego elementu postanowienia umownego. Zakres skutku uznania klauzuli umownej za abuzywną. Glosa do wyroku TS z dnia 29 kwietnia 2021 r., C-19/20, I.W i R.W. przeciwko Bankowi BPH S.A.
2. C-895/19 (A. przeciwko Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej)
miejsce na liście najczęściej oglądanych orzeczeń w LEX-ie zajmuje polski wyrok podatkowy dotyczący zasad rozliczania VAT z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. W sprawie A. przeciwko Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej Trybunał unijny orzekł, że przepisy dyrektywy [https://sip.lex.pl/#/act/67649533] VAT stoją na przeszkodzie stosowaniu polskich przepisów podatkowych, które skutkują przesunięciem w czasie prawa do rozliczenia podatku VAT naliczonego w stosunku do podatku VAT należnego przy transakcjach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Niezgodność przepisów prawa polskiego z prawem unijnym została usunięta w ramach pakietu zmian Slim VAT 2, który w przedmiotowym zakresie wszedł w życie 1 października 2021 r.
Więcej zob. m.in.:
- Lasiński-Sulecki Krzysztof, Odliczenie podatku naliczonego z tytułu WNT
- Wesołowska Agnieszka, Zasady rozliczania WNT sprzeczne z dyrektywą VAT
- Militz Małgorzata, Przepisy dotyczące odliczania podatku naliczonego z tytułu odwrotnego obciążenia muszą uwzględniać zasadę neutralności
3. C-212/20 ("A." S.A.)
Na 3. miejscu na liście widnieje najnowszy polski wyrok dotyczący problematyki polskich kredytów frankowych. W orzeczeniu TSUE zastosował po raz pierwszy szerzej w odniesieniu do umowy kredytu frankowego zasadę przejrzystości materialnej umowy konsumenckiej, która to konstrukcja wydaje się mieć bardzo istotne znaczenie dla oceny prawnej tego rodzaju kredytu.
Więcej zob. m.in.:
- Bujalski Rafał, Kolejny korzystny wyrok TSUE dla polskich frankowiczów
- Węgrzynowski Łukasz, Przejrzystość i wykładnia umowy kredytu frankowego z perspektywy dyrektywy 93/13. Glosa do wyroku TS z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20
4. C-935/19 (Grupa Warzywna)
Kolejny wyrok i znowu polski wyrok dotyczący podatku VAT - w tym przypadku - sankcji podatkowych. W wyroku w sprawie Grupa Warzywna TSUE uznał za sprzeczne z prawem unijnym automatyczne nakładanie na podatników przez krajowe organy podatkowe 20-procentowej sankcji, która uniezależniona jest od okoliczności faktycznych towarzyszących konkretnej sprawie.
Zdaniem naszego eksperta - dor. pod. Małgorzaty Militz - orzeczenie nie dotyczy tylko sankcji określonej w art. 112b ust. 2 ustawy o VAT, lecz ma ono znacznie szerszy wydźwięk. TSUE sformułował w nim naczelne zasady, które muszą być brane pod uwagę przy konstruowaniu przepisów dotyczących sankcji w VAT, w odniesieniu zarówno do wszystkich możliwych wysokości zastosowanych stawek sankcji w VAT, jak i do przypadków, kiedy sankcja może być stosowana.
Więcej zob. m.in.:
- Lasiński-Sulecki Krzysztof, Dodatkowe zobowiązanie podatkowe
- Wesołowska Agnieszka, Sankcja 20-procentowa w VAT sprzeczna z dyrektywą
- Militz Małgorzata, Face lifting czy gruntowny remont w sankcjach VAT-owskich?
5. C-198/20 (X Bank)
Skoro poprzednie orzeczenie dotyczyło podatku VAT to, zgodnie z tym co zostało powiedziane wyżej, można się łatwo domyśleć, że następne na liście orzeczeń "musi" dotyczyć kredytów walutowych. W postanowieniu w polskiej sprawie X Bank Trybunał unijny stwierdził, że przewidziana w dyrektywie 93/13 o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich ochrona przysługuje każdemu frankowiczowi jako konsumentowi, a nie tylko temu, którego można uznać za „właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta”.
Przedmiotowe orzeczenie zasługuje na uwagę, gdyż TSUE wytknął niejako polskiemu sądowi brak znajomości swojego orzecznictwa w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Wydając postanowienie zamiast wyroku, wysłał do warszawskiego sądu, który wystąpił do TSUE z pytaniem prejudycjalnym, wyraźny komunikat, że odpowiedzi na jego pytania można było wywieść w sposób jednoznaczny z dotychczasowego sposobu orzekania unijnego sądu. Innymi słowy pytania nie byłyby potrzebne, gdyby polski sąd poznał dogłębnie linię orzeczniczą Trybunału i zrozumiał zwłaszcza jej prokonsumecki wydźwięk.
Więcej zob.:
6. C-48/20 (UAB „P” przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w B.)
miejsce zgodnie z opisaną "regułą" zajmuje orzeczenie dotyczące kwestii podatkowych. W sprawie UAB „P” przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w B. TSUE rozpatrywał możliwość dokonywania korekt podatku VAT nienależnie wykazanego przez podatnika w sytuacji, gdy w stosunku do tego podatnika wszczęto postępowanie kontrolne. Do wydania orzeczenia przez TSUE przepisy polskie były interpretowane w taki sposób, że pozbawiały podatników prawa do dokonywania korekt VAT wykazywanego na dokumentach księgowych, w przypadku rozpoczęcia czynności kontrolnych. Zgodnie z wyrokiem TSUE podatnik może skorygować tzw. „puste” faktury i nie płacić sankcyjnego VAT, jeżeli działał w dobrej wierze i wykazał na nich podatek w przekonaniu, że jego sprzedaż podlega opodatkowaniu.
Więcej zob. m.in.:
- Lasiński-Sulecki Krzysztof, Korekta faktur
- Wesołowska Agnieszka, Kontrola nie pozbawia prawa do korekty VAT na fakturze
7. C-896/19 (Repubblika)
Pozycję 7. na liście okupuje pierwsze orzeczenie w sprawie zagranicznej. W wyroku w sprawie Repubblika Trybunał unijny odpowiedział na pytanie, czy sędziów może powoływać inna władza niż sądownicza, a konkretnie premier. Sprawa przed TSUE dotyczyła Malty, w którym to państwie w procesie powoływania sędziów rozstrzygające uprawnienia decyzyjne posiada premier, ale w samym procesie bierze także udział niezależny organ, którego zadaniem jest ocena kandydatów i przedstawienie premierowi opinii. Trybunał miał rozstrzygnąć w swoim wyroku, czy takie rozwiązanie można uznać za zgodne z prawem UE, a zwłaszcza z zasadą niezawisłości sędziowskiej.
Chociaż sprawa dotyczyła Malty, to jej rozstrzygnięciu przyglądano się bacznie w Polsce w związku z toczącym się w naszym kraju sporem o praworządność. W maltańskim wyroku TSUE orzekł, że prawo tego państwa przewidujące opisane wyżej rozwiązanie nie jest sprzeczne z prawem UE. Wbrew oczekiwaniom polskich władz, przedmiotowy wyrok Trybunału nie znalazł jednak odzwierciedlenia w rozstrzygnięciach TSUE dotyczących zgodności zasad powoływania sędziów w Polsce, w tym udziału w tym procesie nowej KRS, z wymogami wynikającymi z prawa Unii.
Więcej zob. m.in.:
8. T-668/19 (Ardagh Metal Beverage Holdings)
Nasi Użytkownicy zaglądali również często do wyroku w sprawie Ardagh Metal Beverage Holdings dotyczącego ochrony własności przemysłowej, a konkretnie - znaków towarowych. Sąd UE odpowiedział w wyroku na pytanie, czy plik z dźwiękiem otwieranej puszki napoju wraz z następującymi po nim ciszą i musowaniem może zostać zarejestrowany jako znak towarowy w odniesieniu do różnych napojów. Orzeczenie jest warte uwagi, gdyż po raz pierwszy unijny sąd odniósł się do możliwości rejestracji dźwiękowego znaku towarowego przedstawionego w formacie pliku dźwiękowego.
Więcej zob.:
9. C-776/19 - C-782/19 (BNP Paribas Personal Finance)
orzeczeniem na liście orzeczeń TSUE, które ogniskowały największe zainteresowanie Użytkowników LEX-a, był kolejny - czwarty już - judykat tego sądu dotyczący kredytów frankowych. We francuskim wyroku Trybunał potwierdził swoją dotychczasową linię orzeczniczą co do przedawnienia roszczeń konsumentów wynikających z dyrektywy 93/13 o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich, zgodnie z którą wobec konsumenta, który zawarł umowę kredytu denominowanego w walucie obcej i nie ma wiedzy o jej nieuczciwych warunkach, nie może obowiązywać jakikolwiek termin przedawnienia w odniesieniu do zwrotu kwot zapłaconych na ich podstawie. TSUE orzekł też, że informacje przekazane przez bank o ryzyku kursowym nie spełniają wymogu przejrzystości, jeżeli opierają się na założeniu, że kursy walut pozostaną stabilne.
Więcej zob. m.in.:
10. C-383/19 (Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny)
Listę TOP 10 zamyka wyrok w polskiej sprawie dotyczącej ubezpieczeń komunikacyjnych. TSUE orzekł w nim, że zawarcie umowy ubezpieczenia OC za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych w odniesieniu do pojazdu zarejestrowanego w kraju członkowskim jest obowiązkowe, dopóki pojazd ten nie zostanie w należyty sposób wycofany z ruchu, zgodnie z regulacjami krajowymi.
Wyrok ma wpływ na wykładnię przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Jak podkreśla nasza ekspertka - dr Aleksandra Partyk - chociaż został on wydany w odniesieniu do jednostki samorządu terytorialnego, to ma znaczenie dla wszystkich właścicieli pojazdów.
Więcej zob.:
product manager LEX Prawo Europejskie