TSUE: co ciekawego czeka nas w grudniu?

W grudniu w Trybunale Sprawiedliwości UE możemy się spodziewać opublikowania kilku istotnych wyroków a także opinii rzeczników generalnych. Przedstawiony w tekście subiektywny wybór spraw obejmuje takie kwestie jak: mechanizm "pieniądze za praworządność", obywatelstwo Unii i związane z nim prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, ubezpieczenia komunikacyjne oraz pomoc publiczna.

Mechanizm "pieniądze za praworządność" - C-157/21 (Polska p. Parlamentowi i Radzie)

Już 2 grudnia wyda swoją opinię rzecznik generalny Trybunału Manuel Campos Sanchez-Bordona w sprawie ze skargi Polski na mechanizm "pieniądze za praworządność" wprowadzony przez rozporządzenie 2020/2092 w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii. Polska zażądała w skardze stwierdzenia nieważności rozporządzenia, zarzucając wymienionemu aktowi prawnemu brak ważnej podstawy prawnej, ewentualnie na wypadek, gdyby Trybunał uznał kompetencję ustawodawcy Unii do przyjęcia tegoż aktu, niewłaściwą podstawę prawną tego rozporządzenia, albo naruszenie Protokołu (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności. Pozostałe zarzuty dotyczą m.in:

1. naruszenia art. 7 TUE. Zdaniem Polski rozporządzenie 2020/2092 ustanawia nowy, nieprzewidziany w traktatach mechanizm kontroli przestrzegania przez państwa członkowskie zasad państwa prawnego, a tym samym wywołuje skutki równoważne ze zmianą traktatów. Ponadto, ponieważ cel mechanizmu ustanowionego w rozporządzeniu 2020/2092 pokrywa się z celem procedury ustanowionej w art. 7 TUE, rozporządzenie 2020/2092 prowadzi do obejścia procedury ustanowionej w art. 7 TUE, podważając zasadność jej dalszego stosowania a wręcz czyniąc ją bezprzedmiotową;
2. naruszenia zasady równego traktowania państw członkowskich (art. 4 ust. 2 zdanie pierwsze TUE). Polska podniosła w tym zakresie, że przepisy rozporządzenia nie gwarantują, że stwierdzenie naruszeń zasad państwa prawnego będzie poprzedzone "dogłębną oceną jakościową", która będzie obiektywna, bezstronna i uczciwa. Polska wskazuje ponadto, że procedura przyjęcia środków ochrony budżetu Unii w sposób bezpośredni i jednoznaczny dyskryminuje mniejsze i średnie państwa członkowskie względem państw dużych.
3. nadużycia władzy poprzez ustanowienie mechanizmu, którego rzeczywistym celem nie jest ochrona budżetu Unii, lecz obejście wymogów formalnych uruchomienia procedury określonej w art. 7 TUE, jak też wymogów materialnych wszczęcia postępowania, o którym mowa w art. 258 TFUE.

Odmowa zarejestrowania urodzenia za granicą dziecka dwóch matek a prawo UE - sprawa C-490/20 (Stolichna obshtina, rayon „Pancharevo“)

14 grudnia Trybunał Sprawiedliwości odpowie na pytanie, czy państwo członkowskie powinno wydać akt urodzenia dziecka, w którym wpisano by jako matki dwie kobiety, z których jedna jest obywatelką tego państwa członkowskiego, przy czym dziecko to urodziło się w innym państwie członkowskim, w którym taki akt urodzenia mu wydano.

Zgodnie ze stanem faktycznym sprawy, spór dotyczy dwóch kobiet będących w formalnym związku małżeńskim, z których jedna jest obywatelką Bułgarii, a druga - obywatelką Zjednoczonego Królestwa. Pierwsza z kobiet zwróciła się do organu bułgarskiego o wydanie aktu urodzenia dziecka, który to dokument jest niezbędny dla wydania bułgarskiego dokumentu tożsamości, wskazującego dwie kobiety jako rodziców. Gmina Sofia nakazała jej jednak wskazanie, która z dwóch małżonek jest matką biologiczną, gdyż wzór bułgarskiego aktu urodzenia zawiera jedno pole dla wpisania „matki" i drugie pole dla wpisania „ojca", zaś każde z tych pól może zawierać tylko jedno nazwisko.

Ponieważ kobieta odmówiła, urząd oddalił wniosek, uzasadniając tę odmowę brakiem informacji dotyczących matki biologicznej i okolicznością, że wpisanie dwóch rodziców płci żeńskiej w akcie urodzenia jest niezgodne z porządkiem publicznym Bułgarii, w której nie zezwala się na zawieranie małżeństw przez osoby tej samej płci.

Gdy sprawa trafiła do bułgarskiego sądu administracyjnego, ten zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy odmowa wydania bułgarskiego aktu urodzenia uznającego więzi pokrewieństwa powstałe w Hiszpanii jest sprzeczna zwłąszcza z art. 21 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym "każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich".

W sprawie wypowiedział się już rzecznik generalny TSUE, który stwierdził w swojej opinii, że Bułgaria nie może odmówić uznania pochodzenia dziecka dla celów stosowania prawa wtórnego Unii dotyczącego swobodnego przemieszczania się obywateli ze względu na to, że w prawie bułgarskim nie przewidziano ani instytucji małżeństwa między osobami tej samej płci, ani macierzyństwa małżonki matki biologicznej dziecka. Odmowa tego rodzaju jest natomiast możliwa w przypadku powołania się na tożsamość narodową w rozumieniu art. 4 ust. 2 TUE do celów sporządzenia aktu urodzenia przez państwo członkowskie pochodzenia dziecka lub jednej z tych dwóch kobiet, określającego pochodzenie tego dziecka w rozumieniu prawa rodzinnego tego państwa.

Okresy przejściowe na dostosowanie minimalnych sum gwarancyjnych w umowach ubezpieczenia OC za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych - sprawa C-428/20 (Skarb Państwa)

21 grudnia zostanie wydany wyrok w polskiej sprawie, który zawierać będzie wykładnię przewidzianych w prawie unijnym okresów przejściowych na dostosowanie minimalnych sum gwarancyjnych w umowach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych.

Spór w sprawie dotyczy niepełnego wdrożenia przez Polskę dyrektywy 2005/14/WE zmieniającej dyrektywy Rady 72/166/EWG, 84/5/EWG, 88/357/EWG i 90/232/EWG oraz dyrektywę 2000/26/WE Parlamentu Europejskiego, na skutek którego zdaniem powódki w postępowaniu krajowym, domagającej się odszkodowania z ubezpieczenia OC, odszkodowanie to w jej przypadku zostało zaniżone.

Powódka w postępowaniu przed polskimi sądami argumentowała że Polska była zobowiązana transponować przepisy dyrektywy 2005/14 w taki sposób, aby od 11 grudnia 2009 r. suma gwarancyjna we wszystkich umowach ubezpieczenia OC posiadaczy samochodów mechanicznych wynosiła w przypadku szkód na osobie 2 500 000 EUR na jedno zdarzenie szkodowe. Tymczasem, wdrażająca dyrektywę 2005/14/WE – ustawa z 24.05.2007 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej – zróżnicowała zakres ochrony poszkodowanych w ten sposób, że poziom takiej ochrony wobec poszkodowanych w wyniku zdarzeń szkodowych, które zaszły między 11 grudnia 2009 r. a grudniem 2010 r. zależał od tego, w jakiej dacie zawarto umowę ubezpieczenia. W tym okresie funkcjonowały bowiem zarówno umowy zawarte począwszy od 11 grudnia 2009 r., przewidujące sumę gwarancyjną w wysokości 2 500 000 EUR, jak i umowy zawarte przed dniem 11 grudnia 2009 r., w których suma gwarancyjna wynosiła tylko 1 500 000 EUR.

Pomoc publiczna dla Lotniska Gdynia-Kosakowo - sprawy T-209/15 (Gmina Kosakowo) i T-263/15 RENV (Gmina Miasto Gdynia i Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo)

Sprawy T-209/15 i i T-263/15 RENV to kolejne odsłony sporu o pomoc publiczną dla Lotniska Gdynia-Kosakowo. Dla przypomnienia 17 listopada 2017 r. Sąd UE stwierdził ze względów proceduralnych nieważność decyzji Komisji uznającej pomoc publiczną dla lotniska Gdynia Kosakowo za niezgodną z rynkiem wewnętrznym (sprawa T-263/15). Z kolei 11 marca 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości uchylił wyrok Sądu UE oraz przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania w zakresie zarzutów merytorycznych (C-56/18 P).

Spór toczy się o pomoc publiczną przyznaną przez Gminę Miasto Gdynia i Gminę Kosakowo spółce Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo (PLGK) sp. z o.o. zawiązanej przez oba podmioty poprzez wniesienie wkładów stanowiących 100% kapitału zakładowego w celu zaadaptowania na potrzeby lotnictwa cywilnego lotniska wojskowego Gdynia-Oksywie. Wkłady do wskazanej spółki miały pokryć zarówno koszty inwestycji, jak i koszty operacyjne związane z funkcjonowaniem portu lotniczego w początkowym okresie jego eksploatacji, a tym samym odpowiadały przekazanej przez gminy pomocy inwestycyjnej i pomocy operacyjnej. Zarządzanie nowym cywilnym portem lotniczym powierzono spółce PLGK. Miał się on stać drugim pod względem wielkości portem lotniczym na Pomorzu i obsługiwać głównie ruch lotnictwa ogólnego, linie niskokosztowe oraz loty czarterowe. Polska zgłosiła Komisji środek w postaci finansowania przedsięwzięcia przekształcenia lotniska wojskowego Gdynia-Oksywie. Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające w sprawie spornego środka pomocy i wydała dwie następujące po sobie decyzje, w których stwierdziła, że planowane finansowanie stanowi pomoc państwa w rozumieniu TFUE i że jest to pomoc niezgodna z rynkiem wewnętrznym oraz nakazała jej odzyskanie.

21 grudnia zatem Sąd UE wyda merytoryczne rozstrzygnięcie w tej sprawie.

Rafał Bujalski

product manager LEX Prawo Europejskie