Udokumentowanie darowizny konieczne do jej zwolnienia od podatku
Zwolnienie od podatku darowizny dokonanej w kręgu najbliższej rodziny jest obwarowane warunkami formalnymi. Darowiznę trzeba zgłosić w urzędzie skarbowym, a przekazanie gotówki musi zostać odpowiednio udokumentowane. Ten ostatni warunek okazuje się problematyczny. W jakich zatem sytuacjach można stosować omawiane zwolnienie?
Zwolnienie podatkowe dla osób najbliższych
Przepis art. 4a u.p.s.d. zwalnia od podatku od spadków i darowizn nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest jednak zgłoszenie nabycia własności w urzędzie skarbowym w ciągu pół roku, a gdy przedmiotem nabycia są środki pieniężne – należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych dowodem przekazania ich na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich
W dniu 16.11.2022 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o podjęcie uchwały przez NSA w sprawie zwolnień podatkowych dotyczących darowizn otrzymanych od najbliższych. Inicjatywa miała na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych:
Czy za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego, czy też wystarczające jest dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy?
Zdaniem RPO nieuzasadnione było w przypadku darowizn między osobami najbliższymi nakładanie podatku lub zwalnianie z niego uzależnione tylko i wyłącznie z powodu sposobu przekazania pieniędzy będących przedmiotem darowizny. Rzecznik w swoim pytaniu wskazywał, że "obecny stan oznacza, że obywatele muszą kierować sprawy do sądów administracyjnych, aby udowadniać spełnienie warunków do uzyskania zwolnienia podatkowego w przypadku darowizn gotówkowych, następnie dokumentowanych wpłatą własną na rachunek obdarowanego", co skutkowało tym, że skargi w takich sprawach trafiały od obywateli na jego biurko.
Uchwała NSA
W dniu 20.03.2023 r. NSA podjął w składzie 7 sędziów uchwałę III FPS 3/22 po rozpatrzeniu ubiegłorocznego pytania RPO, rozstrzygając dotychczas istniejące w orzecznictwie rozbieżności w tym zakresie.
Sąd orzekł, iż warunkiem zwolnienia z podatku darowizny gotówkowej między osobami najbliższymi jest udokumentowanie wpłaty tych środków pieniężnych na rachunek płatniczy w sposób zapewniający identyfikację stron umowy.
Zdaniem NSA wyrażenie z art. 4a u.p.s.d. o "udokumentowaniu" otrzymania darowizny "należy rozumieć w ten sposób, że warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego". Wszystkie inne – poza wskazanymi w art. 4a u.p.s.d. – czynności w celu udokumentowania otrzymania środków pieniężnych tytułem darowizny są "niewystarczające lub zbędne".
Zagadnienie zwolnienia od podatku darowizn między członkami najbliższej rodziny zostało omówione w następujących dokumentach:
Darowizny dla najbliższych zwolnione od podatku
Darowizna środków pieniężnych między małżonkami posiadającymi wspólne konto a zwolnienie podatkowe
Jak uniknąć zapłaty podatku od darowizn na przykładach?
Udokumentowanie darowizny pieniężnej od osoby najbliższej jako warunek zwolnienia z podatku
Iwona Kaczorowska
redaktor naczelna "Przeglądu Podatkowego"
product manager Procedury Biznes