Usuwanie nielegalnie składowanych odpadów

Problem nielegalnie składowanych odpadów nie znika, mimo nowelizacji przepisów i zaostrzania kar. W ustawie o odpadach przewidziano trzy podstawy usunięcia i zagospodarowania takich odpadów. Kiedy można je zastosować?

Utrata zezwolenia odpadowego

Obowiązek usunięcia i zagospodarowania odpadów oraz naprawienia ewentualnych szkód w środowisku powstaje w przypadku:

• cofnięcia zezwolenia na zbieranie lub/ i na przetwarzanie odpadów,
• stwierdzenia nieważności tego zezwolenia,
• jego uchylenia lub wygaśnięcia.

Obowiązek ten wynika z faktu zakończenia działalności objętej dotychczasowym zezwoleniem i spoczywa na podmiocie, któremu zezwolenie zostało wcześniej udzielone. Podstawą prawną powstania obowiązku są odpowiednio art. 47 ust. 5 lub art. 47 ust. 8 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Usunięcie odpadów i negatywnych skutków w środowisku lub szkód w środowisku następuje na koszt własny podmiotu. Powinno zostać wykonane w terminie wskazanym w decyzji cofającej zezwolenie, a w przypadku stwierdzenia nieważności zezwolenia, jego uchylenia lub wygaśnięcia - po "uostatecznieniu" decyzji.

Składowanie odpadów w miejscu niedozwolonym

W większości przypadków nakaz usunięcia odpadów jest wydawany w oparciu o art. 26 ustawy o odpadach. Zgodnie z tym przepisem posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. Gdy tego nie zrobi, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje z urzędu decyzję nakazującą, w której określa rodzaj odpadów, termin oraz sposób ich usunięcia. Nakaz usunięcia odpadów może być wydany np. w sytuacji gromadzenia odpadów:

• bez jakiegokolwiek zezwolenia/ pozwolenia odpadowego,
• innych niż określone w zezwoleniu/ pozwoleniu odpadowym,
• miejscach niewskazanych w decyzji.

Decyzja wydawana jest w stosunku do wszystkich posiadaczy odpadów odpowiedzialnych za gospodarowanie odpadami, którzy za jej wykonanie odpowiadają solidarnie. Posiadacz odpadów musi się także liczyć z koniecznością uiszczenia wynagrodzenia za udostępnienie nieruchomości, z której musi usunąć odpady, jeżeli nie posiada do tej nieruchomości tytułu prawnego. Wynagrodzenie przysługuje w takiej sytuacji władającemu powierzchnią ziemi.

Odpady stwarzające zagrożenie 

Szczególną podstawę usunięcia odpadów przewidziano w art. 26a ustawy o odpadach. Przepis ten dotyczy sytuacji, gdy odpady należy usunąć niezwłocznie z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub środowiska. Może on znaleźć zastosowanie zarówno w przypadku utraty zezwolenia odpadowego i nieusunięcia przez posiadacza odpadów stwarzających zagrożenie, jak też w innych sytuacjach gromadzenia takich odpadów. Co istotne usunięcie odpadów i ich zagospodarowanie jest podejmowane przez właściwy organ:

• regionalnego dyrektora ochrony środowiska- w przypadku terenów zamkniętych oraz nieruchomości, którymi gmina włada jako władający powierzchnią ziemi,
• organ właściwy do wydania decyzji odpadowej- gdy obowiązek usunięcia odpadów powstał w związku z wydaniem decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami, stwierdzeniem nieważności, uchyleniem lub wygaśnięciem takiej decyzji,
• wójta, burmistrza lub prezydenta miasta- w pozostałych przypadkach.
• Organ kieruje do władającego powierzchnią ziemi decyzję, w której określa:
• zakres i termin udostępnienia powierzchni ziemi, obiektów lub innych miejsc, w których znajdują się odpady;
• zakres i sposób przeprowadzenia działań mających na celu usunięcie odpadów przez organ,
• termin rozpoczęcia i zakończenia tych działań.

Decyzję wydaje się po zasięgnięciu opinii organów wskazanych w art. 26a ust.5 ustawy o odpadach. Podlega ona natychmiastowemu wykonaniu. Posiadacz odpadów ma obowiązek zwrotu organowi kosztów działań polegających na usunięciu odpadów i gospodarowaniu nimi.

Procedura usuwania i zagospodarowania odpadów magazynowanych lub składowanych w miejscu do tego nieprzeznaczonym rodzi w praktyce wątpliwości, które dotyczą poszczególnych jej etapów, czy korelacji z innymi postępowaniami. Zagadnienia te zostały omówione w komentarzu praktycznym "Usuwanie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich magazynowania/składowania - problemy praktyczne"