Wznowienie postępowania cywilnego

Wznowienie postępowania cywilnego to instytucja prawna, której celem jest stworzenie możliwości ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, która została już prawomocnie osądzona. Postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania łączy cechy procedury uruchamianej wniesieniem środka zaskarżenia i pisma wszczynającego postępowanie w sprawie. Skarga służy usunięciu uchybień procesowych lub wad podstawy orzeczenia ujawnionych po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Ten szczególny rodzaj postępowania został opisany - w postaci interaktywnych schematów - przez Roberta Bełcząckiego. Jednym z nich jest procedura: Wniesienie skargi o wznowienie postępowania od wyroku sądu pierwszej instancji.

Na czym polega istota skargi o wznowienie postępowania?

Skarga o wznowienie postępowania jest środkiem prawnym o charakterze nadzwyczajnym, który pozwala nie tylko na stwierdzenie wadliwości postępowania, z powołaniem się na którą może być wniesiona albo wadliwości orzeczenia kończącego to postępowanie (podstawa wznowienia) ale także na sanowanie wady i samego orzeczenia, jeżeli okaże się, że miała wpływ na jego treść (postanowienie Sądu Najwyższego z 26.06.2020 r., III CZ 11/20, LEX nr 3033213).

Skarga o wznowienie postępowania nie jest narzędziem służącym zapewnianiu jednolitości orzeczeń, nawet w sprawach o roszczenia oparte na jednakowych podstawach faktycznych i prawnych. Możliwość ponownego rozpoznania prawomocnie zakończonej sprawy na skutek skargi o wznowienie postępowania otwiera się tylko wówczas, gdy zaistnieje jedna z ustawowych podstaw wymienionych w Kodeksie postępowania cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z 10.07.2019 r., III UZ 17/19, LEX nr 2692716).

Skarga o wznowienie postępowania stanowi środek prawny reparacyjny, a nie kontrolny. Służy ona usunięciu uchybień procesowych lub wad podstawy orzeczenia ujawnionych po uprawomocnieniu się orzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z 12.08.2020 r., I NSP 84/20, LEX nr 3093787).

Które postępowania można wznowić?

Okazuje się, że nie w każdej sytuacji możliwe jest wznowienie postępowania.

Proces podlegać może wznowieniu, jeśli zakończony został wyrokiem. Wyjątkowo, wznowiony może zostać także proces zakończony postanowieniem, ale tylko w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane postanowienie.

Podobnie jak proces, postępowanie nieprocesowe podlegać może wznowieniu, jeśli zakończyło się postanowieniem co do istoty sprawy, a tylko wyjątkowo postanowieniem nie kończącym sprawy merytorycznie, w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane postanowienie.

Niedopuszczalne jest wznowienie postępowania od wyroku orzekającego

• unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo
• ustalającego nieistnienie małżeństwa,

jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński.

Niedopuszczalne jest też dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie.

Kiedy można żądać wznowienia postępowania? 

Jak wskazuje Robert Bełczącki, bieg terminu do wniesienia skargi o wznowienie wyznaczają dwa zdarzenia.

Pierwszym jest uprawomocnienie się wyroku kończącego postępowanie. Nie można żądać wznowienia po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana (wówczas dzień uprawomocnienia się wyroku nie wpływa na bieg terminu do wniesienia skargi o wznowienie).

Zdarzeniem drugim jest natomiast dowiedzenie się o istniejącej podstawie wznowienia. Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym, liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Chodzi tutaj o faktyczne dowiedzenie się, a nie możliwość dowiedzenia się przy zachowaniu należytej staranności.

Termin, o którym mowa w art. 407 § 1 k.p.c., biegnie od "dowiedzenia się o wyroku", a nie od "dowiedzenia się o treści wyroku". Wystarczające jest zatem, aby strona dowiedziała się o wydaniu wyroku, nie jest natomiast konieczne, aby dowiedziała się o jego treści, a tym bardziej o treści jego uzasadnienia (postanowienie Sądu Najwyższego z 28.10.2020 r., IV CSK 394/19, LEX nr 3070424).

Pogląd, iż trzymiesięczny termin określony w art. 407 § 1 k.p.c. liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o nowych okolicznościach faktycznych lub środkach dowodowych mających uzasadniać podstawę wznowienia w sposób wiarygodny i mogła ocenić ich prawdopodobny wpływ na wynik sprawy nie oznacza, że decydujące w tym zakresie jest to, kiedy strona "przyjęła", że taki wpływ jest możliwy. Ocena występowania stanu świadomości dotyczącej wykrycia okoliczności lub dowodów mających "prawdopodobny wpływ na wynik sprawy" powinna bowiem następować poprzez odwołanie się do zobiektyzowanych elementów oceny i nie można jej sprowadzać wyłącznie do stwierdzenia występowania subiektywnego aktu strony "przyjęcia", że taki wpływ mógł występować (postanowienie Sądu Najwyższego z 27.05.2020 r., IV CZ 19/20, LEX nr 3061028).

Czy do wniesienia skargi potrzebny jest radca prawny lub adwokat?

Wniesienie skargi o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem sądu pierwszej instancji nie jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim.

Jeśli w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji skarżący był reprezentowany przez pełnomocnika, udzielone wówczas pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, chyba że zastrzeżono w nim inaczej.

Na co należy zwrócić uwagę wnosząc skargę o wznowienie postępowania?

Skuteczne wniesienie skargi o wznowienie postępowania wiąże się ze spełnieniem szeregu wymogów natury formalnej, czy fiskalnej, które następnie podlegają badaniu przez sąd. Przygotowując skargę o wznowienie postępowania należy odpowiedzieć sobie m.in. na takie pytania, jak:

• czy skarga spełnia wymagania przewidziane dla pozwu?
• czy skarga wskazuje zaskarżone orzeczenie?
• czy skarga zawiera podstawę wznowienia?
• czy skarga zawiera uzasadnienie podstawy wznowienia?
• czy skarga przytacza okoliczności potwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi?
• czy skarga zawiera wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia?
• czy od skargi uiszczona została należna opłata sądowa?

Informacje dotyczące tego, na co należy zwrócić uwagę odpowiadając sobie na powyższe pytania znajdziemy z kolei w dwóch innych procedurach:

• Badanie skargi o wznowienie przed sądem pierwszej albo drugiej instancji ze względu na wymagania formalne 
• Badanie skargi o wznowienie przed sądem pierwszej albo drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne 

Znacznie więcej informacji na temat przebiegu postępowania, można znaleźć we wspomnianej procedurze: Wniesienie skargi o wznowienie postępowania od wyroku sądu pierwszej instancji.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat samych procedur, zobacz krótki film opisujący tę kategorię dokumentów.

Tagi:
• LEX Kancelaria Prawna