Zarządca sukcesyjny w akcie notarialnym

Zarządca sukcesyjny w ramach zarządu przedsiębiorstwem w spadku może dokonywać różnych czynności cywilnoprawnych, w tym takich, dla których przewidziana jest forma aktu notarialnego. Fakt, że w czynności bierze udział zarządca sukcesyjny, rzutuje oczywiście na treść takiego aktu. Właściwe oznaczenie stron czynności, ocena, czy dana czynność nie przekracza zakresu zwykłego zarządu lub kwestie związane z księgą wieczystą w przypadku nabycia przez zarządcę sukcesyjnego nieruchomości, to tylko niektóre z zagadnień mogących budzić wątpliwości w praktyce notarialnej.

Kogo i kiedy ujawniać w akcie notarialnym? 

Co do zasady w akcie notarialnym nie należy podawać danych osób, na rzecz których działa zarządca sukcesyjny. Jeśli zarządca taki został powołany za życia przedsiębiorcy, to jest to wręcz formalnie niemożliwe, bo krąg tych osób jest nieznany do momentu prawnego potwierdzenia praw do spadku.

Ale nawet gdy do powołania zarządcy dochodzi po śmierci przedsiębiorcy, za zgodą osób, posiadających łącznie 100% udziałów w przedsiębiorstwie, w akcie notarialnym również nie należy podawać danych tych osób. Dopiero po formalnym potwierdzeniu praw do spadku, zarządca sukcesyjny musi udzielić informacji o osobach, na rzecz których działa, jeśli zażąda tego druga strona czynności. I jeśli taka będzie wola tej strony, to dane tych osób powinny zostać również zamieszczone w akcie notarialnym. Chcąc zatem zachować anonimowość, potencjalni właściciele przedsiębiorstwa powinni wstrzymać się z formalnym potwierdzeniem praw do spadku.

Samodzielnie czy za zgodą, czyli ocena zakresu zwykłego zarządu 

Zarządca sukcesyjny prowadząc przedsiębiorstwo w spadku może samodzielnie dokonywać czynności zwykłego zarządu. Przy czynnościach przekraczających ten zakres potrzebna jest już zgoda wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody – zezwolenie sądu. Notariusz musi zatem ocenić, czy dana czynność mieści się jeszcze w zakresie zwykłego zarządu, czy już nie. Wg jakich kryteriów to robić? Ustawa o zarządzie sukcesyjnym nie daje tutaj odpowiedzi. Każdą czynność dokonywaną przez zarządcę sukcesyjnego notariusz powinien zatem oceniać indywidualnie, biorąc pod uwagę m.in. rozmiar danego przedsiębiorstwa, specyfikę jego działalności czy rodzaj planowanej czynności. Nie można na przykład automatycznie założyć, że każde rozporządzenie nieruchomością stanowić będzie przekroczenie granic zwykłego zarządu. Jeśli zmarły przedsiębiorca był deweloperem, to sprzedaż klientowi mieszkania najprawdopodobniej będzie stanowić czynność nieprzekraczającą zakresu zwykłego zarządu.

Nabycie nieruchomości przez zarządcę sukcesyjnego

Może się zdarzyć, że zarządca sukcesyjny prowadząc przedsiębiorstwo w spadku nabędzie nieruchomość. Zgodnie z przepisami ustawy o zarządzie sukcesyjnym, nieruchomość taka wchodzi w skład przedsiębiorstwa w spadku. I tu w praktyce notarialnej pojawia się problem, bo kto w tej sytuacji powinien zostać ujawniony w księdze wieczystej jako nowy właściciel nieruchomości? W komentarzu praktycznym Akt notarialny z udziałem zarządcy sukcesyjnego Dariusz Celiński wskazuje, że wpis własności w księdze wieczystej powinien w takim przypadku nastąpić na rzecz zmarłego przedsiębiorcy, z równoczesnym ujawnieniem w dziale III ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Wskazany wyżej komentarz omawia także inne praktyczne aspekty dokumentowania aktem notarialnym czynności z udziałem zarządcy sukcesyjnego, m.in. takich jak zbycie lub obciążenie nieruchomości przez zarządcę lub udzielanie przez zarządcę sukcesyjnego pełnomocnictw, warto się więc z nim zapoznać.