Zarzut potrącenia w procesie cywilnym

Zarzut potrącenia należy do zarzutów, które pozwany może podnieść w odpowiedzi na powództwo o zapłatę sumy pieniężnej w postępowaniu cywilnym. Pozwany może to zrobić powołując się na złożone poza tokiem procesu oświadczenie o potrąceniu albo złożyć przedmiotowe oświadczenie dopiero w toku procesu. Zgłoszenie procesowego zarzutu potrącenia połączonego z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu doznaje jednak ograniczeń.

Paweł Wiśniewski, w procedurze Postępowanie w sprawie z powództwa o zapłatę w razie uzasadnionego zarzutu pozwanego, że dokonał potrącenia, opisuje przebieg potencjalnego postępowania, w którym wspomniany zarzut potrącenia zostaje podniesiony.

Jakie są ograniczenia w zgłoszeniu procesowego zarzutu potrącenia?

Pierwszym z ograniczeń w zgłoszeniu procesowego zarzutu potrącenia połączonego z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu jest to, że podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego.

Kolejne ograniczenie polega na tym, że zarzut potrącenia można podnieść nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy wierzytelność pozwanego stała się wymagalna.

Co więcej, zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym, do którego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu, z wyjątkiem przepisów dotyczących opłat.

Jak powód może się bronić przed podniesionym przez pozwanego zarzutem potrącenia?

Autor procedury wskazuje, że obrona powoda przed podniesionym przez pozwanego zarzutem potrącenia może zmierzać do wykazania, że przedstawiona do potrącenia wierzytelność pozwanego nie istnieje lub istnieje w mniejszym zakresie, np. wierzytelność wygasła na skutek spełnienia świadczenia.

Powód może także podnosić zarzut przedawnienia w stosunku do wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Zarzut ten nie będzie jednak skuteczny, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Powód może też zgłaszać dowody mające zaprzeczać faktom, które zostały potwierdzone dowodami złożonymi przez pozwanego. Przykładowo, powód może dowodzić, że nie doszło do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu, np. pozwany wpisał błędny adres albo skierował przesyłkę na adres, pod którym powód nie mieszkał i nie miał możliwości jej odebrania.

Jakie są warunki dopuszczalności i skuteczności dokonanego przez pozwanego potrącenia

Paweł Wiśniewski podnosi, że warunkami dopuszczalności i skuteczności dokonanego przez pozwanego potrącenia są:

• wzajemność wierzytelności, tzn. powołujący się na potrącenie pozwany musi być jednocześnie dłużnikiem oraz wierzycielem powoda, choć występują wyjątki od tej zasady;
• jednorodzajowość świadczeń; w wypadku świadczeń pieniężnych warunek ten jest niewątpliwie spełniony, gdy wzajemne wierzytelności opiewają na tą samą walutę;
• wymagalność obu wierzytelności (wierzytelność jest wymagalna, gdy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od dłużnika); wystarczy jednak, że wymagalna była jedynie wierzytelność pozwanego (tj. składającego oświadczenie o potrąceniu), a w odniesieniu do wierzytelności powoda zachodziła tylko możność zaspokojenia;
• zaskarżalność wierzytelności, tj. możliwość ich dochodzenia przed sądem lub innym organem państwowym;
• złożenie oświadczenia o potrąceniu powodowi w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią.

Zdecydowanie więcej informacji na temat zarzutu potrącenia w procesie znajduje się w procedurze Postępowanie w sprawie z powództwa o zapłatę w razie uzasadnionego zarzutu pozwanego, że dokonał potrącenia.