Jak monitorować zdarzenia niepożądane w placówce medycznej?

Od lipca 2024 r. podmioty wykonujące działalność leczniczą w ramach umowy o udzielanie świadczeń finansowanych ze środków publicznych zawartej z NFZ muszą obowiązkowo identyfikować oraz monitorować zdarzenia niepożądane, które mają miejsce w placówce. W ramach publikacji sygnalizujemy jak realizować ten proces, kto bierze w nim udział oraz jakie zdarzenia należy analizować.

Zdarzenie niepożądane - kiedy mamy z nim do czynienia? 

Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta definiuje w art. 2 pkt 8 co należy rozumieć przez zdarzenie niepożądane. W świetle wspomnianego przepisu należy zaznaczyć, że jest zdarzenie zaistniałe:

• w trakcie udzielania lub w efekcie udzielenia bądź zaniechania udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej,
• powodujące lub mogące spowodować negatywny skutek dla zdrowia lub życia pacjenta (jako przykłady ustawa wskazuje zgon, uszczerbek na zdrowiu lub rozstrój zdrowia, chorobę, zagrożenie życia, konieczność hospitalizacji albo jej przedłużenia, a także uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia płodu)

Co warte zaznaczenia, w świetle ustawy o jakości nie stanowi zdarzenia niepożądanego zdarzenie, którego skutek jest przewidywanym skutkiem prawidłowo udzielonego świadczenia opieki zdrowotnej.

Obowiązki placówki dot. zdarzeń niepożądanych a ustawa o jakości

Do 30 czerwca 2023 r. placówki medyczne, które udzielają świadczeń ze środków publicznych (w ramach umów z NFZ) muszą wdrożyć wewnętrzne systemy zarządzania jakością i bezpieczeństwem - dalej WSZJ. System ten składa się z zasad, procedur, metod oraz opisów stanowisk pracy, w celu zapobieżenia wystąpieniu zdarzeń niepożądanych. W ramach WSZJ podmiot wykonujący działalność leczniczą zobligowany jest m.in. do:

• wdrażania rozwiązań służących identyfikacji ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych i zarządzaniu tym ryzykiem w ramach udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej,
• monitorowania zdarzeń niepożądanych

Do zadań kierownika placówki (jako osoby odpowiedzialnej za prowadzenie wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem) będzie należały ponadto przeprowadzanie analizy przyczyn źródłowych zdarzeń niepożądanych.

Szczegółowa analiza zadań placówki związanych z monitorowaniem zdarzeń niepożądanych została przedstawiona w ramach szkolenia: Zdarzenia niepożądane w placówce medycznej - jak wdrożyć proces?

Jak podejść do procesu obsługi zdarzeń niepożądanych? 

Kierownictwo placówki wdrażając WSZJ (a tym samym politykę zarządzania zdarzeniami niepożądanymi) realizuje zarazem kluczowy obszar wdrażania jakości w podmiocie medycznym. Trzeba pamiętać, że efektywne monitorowanie, analizę i eliminowanie zdarzeń niepożądanych angażuje całą organizację, w tym przede wszystkim kadrę zarządzającą. Samo postępowanie ze zdarzaniami powinno być ukierunkowane na szukanie rozwiązań oraz wdrażanie odpowiednich działań naprawczych, a nie skupiać się na szukaniu winnych i penalizacji (personel nie będzie w pełni uczestniczył w procesie, w tym informował o możliwych błędach obawiając się kary za ujawnienie nieprawidłowości. Należy pamiętać, że model efektywny to taki, w którym wszyscy pracownicy szpitala czy przychodni są zobowiązani do identyfikowania i zgłaszania zdarzenia niepożądanego, (bez względu na jego ciężkość).

Kluczowe jest też zagwarantowanie skutecznej komunikacji na wszystkich poziomach organizacji – pracownicy placówki muszą być dobrze poinformowani, współpracować i funkcjonować zgodnie z przyjętymi procedurami. Osiągnięcie tego celu ułatwi np. opracowanie kanałów zgłaszania zdarzeń niepożądanych (formularz elektroniczny, droga mailowa, forma papierowa, ale też dopuszczenie zgłoszeń ustnych) czy przyjęcie modelu kategoryzacji zdarzeń niepożądanych (bazując np. na prawdopodobieństwie ich wystąpienia czy ciężkości).

Bazując na powyższych sugestiach można ustalić pewien zbiór zasad jaki powinien cechować system zarządzania zdarzeniami niepożądanymi:

• jasny, ustalony i powszechnie znany personelowi sposób zgłaszania zdarzeń niepożądanych (ZN),
• łatwość zgłaszania ZN przez wszystkich zatrudnionych (nie powinniśmy się ograniczyć tylko do personelu medycznego),
• gwarancja poufności oraz anonimizacja informacji – klarowne i nie budzące wątpliwości zasady poufności, informacje o danych osobowych zgłaszającego ZN do wyłącznej wiadomości osoby odpowiedzialnej za system raportowania,
• proces zgłaszania ZN powinien być niezależność od pozostałych procesów (np. rozpatrywania skarg i zażaleń) oraz od innych systemów informatycznych (np. do obsługi dokumentacji medycznej),
• realizacja zasady podejścia procesowego – analiza zdarzenia niepożądanego sygnalizuje na nieprawidłowości procesowe, a to z kolei wymusza podjęcie działań naprawczych, analizowanie przyczyny (nie skupiając się na tym kto zawinił).

Kompleksowa analiza założeń jakie powinien spełniać system monitorowania zdarzeń niepożądanych oraz rekomendacje/dobre praktyki dot. jego utworzenia i prowadzenia w komentarzu praktycznym: Obowiązki kierownika placówki medycznej wynikające z ustawy o jakości.

Tagi:
• LEX Ochrona Zdrowia