Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej w 2025 r.

Środowisko lekarskie nowy rok powitało nowelizacją Kodeksu Etyki Lekarskiej. Ostatnia tak duża zmiana została przyjęta w 2003 roku. Zgodnie z opinią samorządu lekarskiego „nowy” kodeks jest o wiele bardziej dostosowany do realiów współczesnego świata, a także bardziej przejrzysty i klarowny w interpretacji dla samych lekarzy.

Sztuczna inteligencja w świetle nowego KEL

Z punktu widzenia nowych technologii artykuł 12 znowelizowanego Kodeksu stanowi najjaśniejszy punkt wprowadzonych zmian. Zgodnie z opisywanym przepisem lekarzowi wolno skorzystać z rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji, gdy:

• poinformuje o możliwości zastosowania tego rozwiązania;
• pacjent wyrazi na to zgodę;
• skorzysta z algorytmów sztucznej inteligencji, które są dopuszczone do użytku medycznego i posiadają odpowiednie certyfikaty;
• ostateczną decyzję w zakresie diagnozy i terapii podejmie osobiście lekarz.

Bez cienia wątpliwości w 2025 roku algorytmy sztucznej inteligencji są już stałym elementem życia codziennego. Jednakże ich wykorzystanie w ramach diagnostyki i terapii wymaga dużej ostrożności w celu zapewnienia pacjentowi jak najlepszych rozwiązań. W celu zachowania zgodności z unijnymi przepisami KEL obwarowuje skorzystanie z AI obowiązkami w zakresie doboru rozwiązania, narzucając konieczność wykorzystania z technologii certyfikowanej i dopuszczonej do użytku medycznego. Ponadto sztuczna inteligencja ma na celu jedynie wspomóc, a nie zastąpić lekarza, do którego zawsze należy ostateczna decyzja w kwestii podjętych środków diagnozy i terapii. AI stanowi zatem formę podręcznego ciała doradczego, które wraz z rozwojem technologii może pozwolić na prostsze procesy lecznicze w stosunku do skomplikowanych przypadków medycznych.

Zakaz stosowania terapii daremnej

Terapia daremna, wcześniej nazywana przez Kodeks Etyki Lekarskiej terapią uporczywą zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej stanowi działanie szkodliwe w stosunku do pacjenta, a przez to jest postępowaniem niezgodnym z etyką lekarza i dewizą po pierwsze – nie szkodzić. Zmiana, przekształcająca brak obowiązku stosowania terapii daremnej w zakaz jej stosowania – obwarowany koniecznością zadecydowania o tym, czy leczenie faktycznie takową stanowi przez zespół leczący oraz uwzględnieniem przy tym woli pacjenta stanowi jedną z przesłanek uwspółcześnienia zasad etyki. Jednocześnie pozwala to na uznanie wskazanego przepisu za bardziej humanitarny – przy założeniu, że potencjalna terapia mogłaby nie tylko nie przynieść efektów, ale nawet zaszkodzić pacjentowi.

Zakaz stosowania metod niezweryfikowanych naukowo lub uznanych przez naukę za szkodliwe bądź bezwartościowe

Lekarz w procesie postępowania z pacjentem posiada bardzo szeroką autonomię w zakresie wyboru metod diagnostycznych, leczniczych, orzeczniczych i innych wchodzących w zakres danego przypadku. Jednakże - co pokazała pandemia Covid-19 - coraz częściej do głosu dochodzą środowiska propagujące metody leczenia niezweryfikowane lub sprzeczne z obecną wiedzą naukową, a także wszelkie formy tzw medycyny alternatywnej. Dodanie ust. 2 do art. 6 KEL to krok w stronę zwalczania nieprofesjonalnych praktyk, które zwiększają ryzyko zastosowania nieskutecznej terapii wobec pacjenta. Dyspozycja zawarta w opisywanym przepisie jest przedłużeniem treści przepisów art. 4 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty oraz art. 6 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a umieszczenie jej w Kodeksie Etyki Lekarskiej pozwala na pociągnięcie stosującego takie praktyki lekarza do odpowiedzialności na gruncie etyki zawodowej.

Nowe uregulowania dotyczące reklamy

Przed wejściem w życie nowelizacji Kodeksu lekarze nie mogli wyrażać zgody na wykorzystanie ich nazwiska i wizerunku do celów komercyjnych i reklamowych. Artykuł 71 nowego KEL wprowadza w tym zakresie jednak bardzo dużą zmianę. Od 1 stycznia 2025 r. dopuszczalnym stało się informowanie przez lekarza o oferowanych usługach, o ile następuje to zgodnie z zasadami etyki lekarskiej, a zakaz wykorzystania nazwiska i wizerunku został zastąpiony niedopuszczalnością wykorzystania autorytetu lekarza w celach niezwiązanych z wykonywaniem przez niego zawodu. W efekcie należy uznać, że reklamowanie swoich usług przez lekarza jest dopuszczalne o tyle, o ile nie narusza zasad określonych w Kodeksie - np. nie zachęca on do korzystania z rozwiązań tzw. medycyny alternatywnej. Za dozwolone należy także uznać wykorzystanie autorytetu lekarza do celów komercyjnych, jeżeli są one ściśle związane z wykonywaniem przez niego zawodu.

Podsumowanie

Znowelizowany Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera wiele istotnych zmian, szczególnie w zakresie reklamy, terapii daremnej czy skorzystania z dobrodziejstwa sztucznej inteligencji. Pozostałe zmiany uprościły język, zredukowały ilość nieścisłości interpretacyjnych oraz dostosowały kodeks do realiów trzeciej dekady XXI wieku. Należy przy tym mieć nadzieję, że dalsze zmiany w zakresie etyki lekarskiej pozostaną utrzymane w tym duchu i będą podążać za określonym w zeszłorocznej nowelizacji kierunku.

Filip Taraszkiewicz

Product Manager LEX Ochrona Zdrowia

Dział Zarządzania Produktami

Tagi:
• LEX Ochrona Zdrowia