Pozycja przedsiębiorcy w świetle najnowszych zmian w ochronie konsumentów

W wyniku zmian podyktowanych przez regulacje europejskie, w polskim porządku prawnym od 1 stycznia 2023 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy, które zmodyfikowały uprawnienia konsumentów z tytułu rękojmi za wady towarów, a także wprowadziły ochronę tych podmiotów w przypadku treści i usług cyfrowych. Jak niniejsze regulacje wpływają na pozycję przedsiębiorcy oraz do jakich działań go zobowiązują?

Nowe uregulowania poszerzają zakres uprawnień konsumenckich oraz nakładają na przedsiębiorców dodatkowe obowiązki. Jedną ze zmian wynikających z nowych przepisów jest powrót do podziału, który obecny był w polskim systemie prawnym przed 2014 rokiem. Podział polega na ujęciu regulacji dotyczących rękojmi w dwóch osobnych aktach prawnych. W związku z powyższym przepisy odnoszące się do rękojmi w relacji podmiotów B2C (między przedsiębiorstwem, a podmiotem indywidualnym) zostały przeniesione do ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, natomiast przepisy dotyczące rękojmi w relacji innej niż B2C oraz dotyczące nieruchomości zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym.

Ponadto zważając na dynamikę rozwoju technologii oraz potrzeby wynikające z otaczającej rzeczywistości, przepisy wprowadziły do polskiego porządku prawnego także całkowicie nowe normy, które dotyczą usług i treści cyfrowych.

Omawiane powyżej modyfikacje wprowadziła ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe, implementująca z rocznym opóźnieniem unijne dyrektywy- dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771  oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy za niezgodność towarów z umową

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów ustawy o prawach konsumenta, regulującej wyłącznie stosunki na gruncie umów B2C, których przedmiotem jest zobowiązanie do przeniesienia własności towarów- od stycznia 2023 roku konsument może skorzystać z rękojmi w przypadku „niezgodności towaru z umową”, a nie jak dotychczas- w przypadku wystąpienia wady fizycznej lub prawnej towaru.

Aby przedsiębiorca mógł ponieść odpowiedzialność wobec konsumenta, powinna zostać naruszona co najmniej jedną z wymienionych przesłanek towaru zgodnego z umową.

Przesłanki:

• Towar jest zgodny z: opisem, rodzajem, ilością, jakością, kompletnością i funkcjonalnością o których poinformowano konsumenta.

• Towar jest przydatny do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi i o którym konsument powiadomił sprzedawcę najpóźniej w momencie zawarcia umowy, a który sprzedawca zaakceptował.
• Towar jest jak próbka lub wzór, które udostępniono konsumentowi przed zawarciem umowy, oraz powinien zostać dostarczony wraz z akcesoriami (w tym opakowaniem, instrukcjami), których konsument może zasadnie oczekiwać. 
• Towar występuje w takiej ilości i ma takie cechy, jakie są typowe dla towarów tego samego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę ich charakter.
• Towar jest zgodny z publicznym zapewnieniem złożonym przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamach lub na etykiecie, jednakże sprzedawca nie będzie związany oświadczeniami publicznymi, jeżeli wykaże, że nie wiedział o danym zapewnieniu publicznym, i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć.
• Towar niespełniający wymogów o obiektywnym charakterze, został wyraźnie i odrębnie zaakceptowany przez konsumenta, który został wyraźnie poinformowany najpóźniej w chwili zawarcia umowy, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów.

Jak stanowi definicja ujęta w powyższej ustawie, towarem jest rzecz ruchoma, a także woda, gaz i energia elektryczna, w przypadku, gdy są oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości. W związku z powyższym, przepisy dotyczące niezgodności towaru z umową nie obejmują roszczeń związanych z umową sprzedaży nieruchomości. Roszczenia te podlegają przepisom Kodeksu cywilnego w zakresie rękojmi, które nie zostały uchylone w ramach opisywanej nowelizacji.

Obowiązki przedsiębiorcy

Gdy jedna z powyższych przesłanek zostanie naruszona, konsument może skorzystać z przysługujących mu uprawnień wynikających z braku zgodności towaru z umową, co nakłada na przedsiębiorcę wskazane obowiązki postępowania.

Uprawnienia konsumenta można podzielić na uprawnienia z zasady możliwe na dwóch różnych etapach komunikacji z przedsiębiorcą- uprawnienia etapu I oraz etapu II. Do tej pierwszej grupy należą takie uprawnienia jak:

• żądanie naprawy;
• żądanie wymiany rzeczy.

Konsument jest uprawniony do wyboru jednej z wymienionych opcji, jednakże w sytuacji, gdy doprowadzenie towaru do stanu zgodności z umową byłoby dla przedsiębiorcy niemożliwe, albo wymagałoby nadmiernych dla niego kosztów, to może on zamienić żądanie konsumenta na drugą, pozostałą metodę, której nie wybrał konsument.

 Konsument uzyskuje możliwość skorzystania z uprawnień z II etapu, gdy:

• obie z wybranych metod na I etapie byłyby niemożliwe do zrealizowania i w związku z tym przedsiębiorca odmówiłby doprowadzenia towaru do zgodności z umową;
• gdy naprawa wymagałby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy;
• gdy przedsiębiorca oświadczyłby, że nie doprowadzi towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta;
• gdy brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności;
• gdy brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania ze środków ochrony „etapu 1” przez konsumenta.

Uprawnienia z II etapu, przysługują konsumentowi niezwłocznie po wydarzeniu się co najmniej jednej z powyższych sytuacji. W takim przypadku przedsiębiorca nie ma już możliwości zapobieżenia skutkom wybranego przez konsumenta uprawnienia i jest zobligowany do przyjęcia jego decyzji.

Do uprawnień II etapu należą:

• domaganie się obniżenia ceny;
• odstąpienie od umowy (możliwe jest odstąpienie od części umowy).

Nie jest możliwe odstąpienie od umowy, z powodów nieistotnych, jednakże na gruncie nowych przepisów domniemywa się, iż brak zgodności towaru z umową jest istotny. W związku z tym to przedsiębiorca w sporze musi zatem udowodnić, że niezgodność towaru z umową ma charakter nieistotny.

Terminy wiążące przedsiębiorcę 

Termin ujawnienia wady

Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili, chyba że:

• termin przydatności towaru do użycia, określony przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, jest dłuższy;
• przedsiębiorca zataił brak zgodności towaru z umową.

Termin realizacji roszczeń względem przedsiębiorcy

Od 1 stycznia 2023 roku nastąpiła korzystna dla konsumentów zmiana terminu przedawnienia roszczeń względem przedsiębiorcy. Obecnie, roszczenia związane z niezgodnością towaru z umową przedawniają się na zasadach ogólnych, tj. wskazanych w art. 118 k.c. Przewiduje on sześcioletni termin przedawnienia, z zastrzeżeniem, że koniec terminu następuje na koniec roku kalendarzowego. 

Termin okresu domniemania, że niezgodność istniała w chwili dostarczenia towaru 

Zmianie uległ również okres, w którym przedsiębiorcę obciąża ciężar dowodu na wykazanie zgodności towaru z umową w razie sporu z konsumentem. Aktualnie, jeżeli niezgodność towaru z umową ujawni się przed upływem dwóch lat, domniemywa się, że niezgodność ta istniała w chwili dostarczenia towaru.

Powyższe zmiany zobowiązują przedsiębiorców do podjęcia szeregu czynności, których dokonanie pozwoli im uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z niezastosowania prawa. Przede wszystkim należy pamiętać o zmianie informacji dostarczanych konsumentom w zakresie dotyczącym rękojmi, ponadto przedsiębiorcy powinni także zaktualizować wewnętrzne procedury reklamacyjne, co w wypadku towarów wiąże się w szczególności z dwuletnim okresem ciążącego na przedsiębiorcy obowiązku wykazania, że niezgodność towaru z umową nie istniała w momencie dostarczenia towaru. 

Więcej o najnowszych zmianach w zakresie ochrony konsumentów dowiesz się z komentarza praktycznego Michał Żmijewskiego pt. " Rewolucja w ochronie konsumentów - co się zmienia dla przedsiębiorcy?".

Tagi:
• LEX Kancelaria Prawna