Przegląd najnowszych wyroków TSUE w sprawach karnych
W pierwszym półroczu 2020 roku Trybunał Sprawiedliwości UE rozstrzygnął kilka ciekawych spraw karnych. Trzy z nich mają znaczenie dla stosowania przepisów kodeksu postępowania karnego, jedno - dla przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Wszystkie omawiamy w programie LEX Prawo Europejskie.
Autorem omówień do wszystkich czterech orzeczeń w LEX jest dr Paweł Kobes, specjalizujący się w problematyce prawa karnego materialnego, postępowania z nieletnimi, kryminologii i bezpieczeństwa wewnętrznego.
Przesłanki odesłania obywatela państwa wykonującego europejski nakaz aresztowania
Pierwszym z orzeczeń omawianych przez dr. Kobesa jest wyrok z 11 marca w sprawie C-314/18 (Openbaar Ministerie przeciwko SF) dotyczący europejskiego nakazu aresztowania (ENA). Trybunał stwierdził w nim, że co do zasady obywatel państwa wykonującego ENA pod warunkiem jego odesłania musi zostać odesłany, gdy uprawomocni się orzeczenie skazujące go na karę pozbawienia wolności, chyba że pozostawienie go w kraju wydającym nakaz jest niezbędne dla toczącego się postępowania w innej sprawie objętej nakazem, do czasu prawomocnego zakończenia tego postępowania.
Jak podkreśla ekspert, wyrok TSUE odnosi się wprost do art. 607t § 1 k.p.k., który dotyczy możliwości przekazania obywatela polskiego lub obywatela innego państwa korzystającego z prawa azylu na terytorium RP pod warunkiem odesłania go do Polski po prawomocnym zakończeniu postępowania w państwie wydającym nakaz. W kontekście wyroku Trybunału wskazany przepis należy, zdaniem p. Kobesa, interpretować w ten sposób, że, jeżeli nakazem objętych jest kilka przestępstw, to zasadniczo po uprawomocnieniu się orzeczenia skazującego na karę pozbawienia wolności za którekolwiek z nich państwo wydające nakaz powinno niezwłocznie przekazać osobę skazaną do Polski. Jednakże, gdy będzie to konieczne dla zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowania karnego w innej sprawie i ochrony praw osoby wydanej w toczącym się postępowaniu, państwo wydające nakaz może przetrzymać taką osobę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego.
Konfiskata nie tylko na podstawie wyroku karnego
Kolejny wyrok - w sprawie C-234/18 ("AGRO IN 2001"), który zapadł zaledwie kilka dni później, dotyczył podstawy wniosku o wykonanie konfiskaty mienia. TSUE uznał w nim, że w razie wpłynięcia wniosku o wykonanie konfiskaty mienia sąd krajowy powinien przeprowadzić konfiskatę niezależnie od trybu zakończonego postępowania (karnego, cywilnego albo administracyjnego), w ramach którego taki wniosek został wydany.
Również i ten wyrok, jak podnosi dr Kobes, odnosi się do przepisów polskiego k.p.k. Tym razem chodzi o art. 611fu § 1 k.p.k., który wskazuje, że w razie wystąpienia państwa członkowskiego o wykonanie prawomocnego orzeczenia przepadku, orzeczenie to podlega wykonaniu przez sąd rejonowy, w okręgu którego sprawca posiada mienie lub osiąga dochody albo ma stałe lub czasowe miejsce pobytu. W kontekście rozstrzygnięcia TSUE przepis ten, zdaniem eksperta, należy interpretować w ten sposób, że sąd polski co do zasady obowiązany jest wykonać prawomocne orzeczenie o przepadku niezależnie, czy wyrok zapadł w postępowaniu karnym czy też w innym postępowaniu określonym przepisami państwa występującego o jego wykonanie.
Wzajemne uznawanie wyroków zawieszających kary
W trzecim z orzeczeń - także z marca b.r. - w łotewskiej sprawie (C-2/19, Riigiprokuratuur), TSUE orzekł, że prawomocny wyrok zawieszający wykonanie kary pozbawienia wolności pod jedynym warunkiem, jakim jest niepopełnienie w okresie próby kolejnego przestępstwa (tj. wyrok poddający sprawcę próbie), stanowi formę polecenia co do sposobu zachowania, miejsca pobytu, kształcenia i szkolenia, spędzania czasu wolnego, lub zawierające ograniczenia lub warunki prowadzenia działalności zawodowej. Tym samym wyrok taki powinien zostać wykonany przez sąd państwa, do którego został skierowany wniosek o jego wykonanie.
Autor omówienia orzeczenia w LEX ocenia, że wyrok ten ma zastosowanie do art. 611ud § 1 k.p.k., który nakłada na sąd rejonowy obowiązek wykonania m.in. kary pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem, która została prawomocnie orzeczona przez sąd państwa członkowskiego wobec sprawcy przebywającego na terytorium Polski, jeżeli w okresie próby sąd ten nałożył na skazanego określone obowiązki ujęte w tym przepisie. Zdaniem dr. Kobesa, w kontekście rozstrzygnięcia Trybunału wskazany przepis należy interpretować w ten sposób, że jeżeli zawieszenie wykonania kary nastąpiło jedynie pod warunkiem, że skazany w okresie próby nie popełni kolejnego przestępstwa, to warunek taki wpisuje się w zakres obowiązków wskazanych w omawianym przepisie, choć nie jest on w nim wymieniony expressis verbis.
Posiadanie znacznej ilości narkotyków
W ostatnim z wyroków z 11 czerwca Trybunał zajął się polską sprawą dotyczącą stosowania pojęcia "dużych ilości narkotyków” w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii w kontekście przepisów prawa UE (C-634/18, Prokuratura Rejonowa w Słupsku).
Jak podkreśla dr Kobes, w swoim wyroku TSUE uznał, że przepisy unijnej decyzji ramowej 2004/757 ustanawiającej minimalne przepisy określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami należy rozumieć w ten sposób, że państwa członkowskie, w tym Polska, mogą stworzyć typ kwalifikowany ze względu na "znaczną ilość" nielegalnego posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych na własny użytek, jak również w celu posiadania tej "znacznej ilości" do nielegalnego handlu narkotykami. Tym samym, zakres art. 62 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii obejmuje zarówno posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych na własny rachunek, jak również w celu nielegalnego handlu tymi środkami i substancjami. Jednakże w każdym indywidualnym przypadku sąd rozstrzygający musi dokonać wykładni znamienia "znacznej ilości".
Product manager LEX Prawo Europejski